‘Goed gevoel bij klei op zandgrond’

‘Ik wil het bedrijf bij de tijd houden. Ik probeer het daarom zo goed mogelijk te doen. Het bouwplan is intensief: 22 hectare zetmeelaardappelen, 13 hectare suikerbieten, 8 hectare cichorei en 5 hectare uien. Op dit moment geen graan. Qua organische stofbalans compenseer ik dat door jaarlijks compost aan te voeren’, zegt Ten Have.
Omdat een aantal percelen aan de zanderige kant is, liep de akkerbouwer al geruime tijd met de gedachte om de bouwvoor te verbeteren. ‘De vruchtbaarheid en het vochthoudend vermogen van de zandkoppen laat te wensen over. Bovendien heb ik op die zandkoppen bijna elk voorjaar last van stuifschade. Met de inzaai van stuifgerst en compost over het ingezaaide gewas probeer ik dat te voorkomen’, geeft hij aan.

Aanvoer van klei

Met de aanvoer van kleigrond is de kwaliteit van de grond te verbeteren. Dat is niet nieuw. Bemesting en grondverbetering vond tot begin twintigste eeuw vaak plaats met terpaarde, klei en stratendrek. Dat bracht Ten Have vanuit het praktijknetwerk ‘Bodem in Balans’ op het idee om in het kader van de Agenda voor de Veenkoloniën een project in te dienen. Dat resulteerde in het praktijknetwerk ‘Klei voor de Veenkoloniën’.
Het afgelopen jaar is onder begeleiding van deskundigen gekeken naar de voor- en nadelen van verschillende typen klei, de wijze van opbrengen, de veranderingen in de bodem en de effecten op het gewas. ‘Het goed verdelen van kleigrond is niet makkelijk en was een avontuur. Over het resultaat van de verdeling van de compoststrooier ben ik tevreden.’
Ten Have heeft binnen het praktijknetwerk de proeffase overgeslagen en gelijk 30 hectare grond behandeld met vaste klei. Op 10 hectare zetmeelaardappelen heeft hij een proef aangelegd om te kijken naar het effect van vaste klei, klei met bentonietslurry en alleen bentonietslurry.
De slechtere perceeldelen met klei hebben eenzelfde of iets hogere opbrengst dan de andere delen zonder klei. Een effect dat wordt beoogd. Het perceeldeel waar de vaste klei al voor de jaarwisseling is opgebracht, heeft de hoogste opbrengst.
‘Verder valt op dit perceel op dat het zetmeelgehalte toeneemt naarmate de hoeveelheid klei toeneemt. Bij de kilo-opbrengsten was dat omgekeerd, maar door het hogere zetmeelpercentage was er een positief saldo’, vertelt Ten Have.
Van de drie stroken werd per hectare geoogst: bentonietslurry 50.467 kilo en 505 kilo onderwatergewicht (OWG), bentonietslurry en vaste klei 49.531 kilo en 523 OWG, en bij vaste klei opgebracht voor de jaarwisseling 56.408 kilo en 515 OWG.
Ten Have had dit jaar bij cichorei een opbrengst van dik 60 ton netto per hectare. ‘Komt dat door de klei en/of door het weer zoals bij de suikerbieten?’, vraagt hij zich af. Bij zetmeelaardappelen waren de opbrengsten normaal met gemiddeld tegen de 50 ton per hectare.
De opbrengstcijfers van de deelnemers laten geen uniform beeld zien. ‘We hebben alles gezien. Soms is het effect van het aanwenden van klei duidelijk positief - percelen tarwe en uien - en soms zijn de opbrengsten lager. Je moet daarbij bedenken dat het gaat om boerenproeven zonder herhalingen en je vooral bezig bent om de slechtere perceeldelen bij te trekken. Dat maakt vergelijken niet makkelijk.’

Effect als compost

De akkerbouwer wijst erop dat het effect van klei doorwerkt over meerdere jaren en het eerste jaar nog niet of beperkt zichtbaar is. Dat is kennelijk ook het beeld bij toepassing van steenmeel. De klei is in het eerste jaar ook nog onvoldoende in de bouwvoor gemengd.
Qua effect zijn er volgens Ten Have de nodige overeenkomsten met compost. ‘De effecten komen na een aantal jaren toepassing. Je moet erin geloven, je moet het kunnen beredeneren en je moet geduld hebben om het effect te kunnen zien. Mijn boerengevoel zegt dat klei de grond verbetert.’
Het praktijknetwerk ‘Klei voor de Veenkoloniën’ wordt, zoals het nu lijkt, medio 2015 afgesloten. Doel is om in een eindrapport aan te geven of aanwenden van klei economisch haalbaar is. ‘Dat zal lastig zijn. Hoe lang kun je bijvoorbeeld effect verwachten van de klei, vijf of tien jaar? Bij benadering willen we het financiële plaatje duidelijk maken.’
Niets doen aan bodemverbetering is volgens Ten Have vaak geen alternatief. ‘Dan gaat het bij harde wind in het voorjaar op de meeste zandkoppen stuiven. Inzet van papiercellulose werkt goed, maar is relatief duur en de grond wordt er niet beter van.’