'Eerst het hoofddoel bepalen, daarna de groenbemester'

De bijeenkomst bij de business unit Open Teelten van Wageningen University & Research (WUR) was georganiseerd voor een groep adviseurs van ZLTO, Delphy en DLV Advies. Tijdens een veldbezoek konden zij onder meer zien welke proeven momenteel worden uitgevoerd met groenbemesters. Verder was er een inhoudelijk gedeelte, waarin expert groenbemesters Maria-Franca Dekkers vragen van de adviseurs beantwoordde.

Volgens Dekkers kan een goed toegepaste groenbemester al snel 80 kilo stikstof per hectare opnemen. 'Een kleine groenbemester neemt gemakkelijk 40 kilo stikstof per hectare op', vertelt de WUR-onderzoeker. 'Daarbij komt dat ongeveer twee derde van de stikstof wordt doorgegeven aan het volgende gewas, afhankelijk van het type groenbemester. Dit zijn aantallen die er echt toe doen.'

Onder boeren heerst soms het idee dat het bemesten van een groenbemester noodzakelijk is, omdat dan een groot gewas boven de grond ontstaat. Volgens Dekkers moet je je als teler niet laten ontmoedigen door een kleiner gewas. 'Onder de grond groeien wortels mogelijk stevig door, waardoor ook daar stikstof wordt opgenomen. En dat is het hoofddoel. Dit betekent ook dat later inzaaien van een groenbemester (begin oktober) zin kan hebben.'

Volgens de expert komt dit doordat de herfstmaanden steeds warmer worden. Via het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer gaf Dekkers onlangs een korte toelichting op een proef naar groenbemesters. Hierbij had ze speciale aandacht voor het laat inzaaien van dergelijke gewassen.

In de proef werd in 2023 en in 2024 direct na de oogst van suikerbieten (half oktober) nog een groenbemester ingezaaid. De bladrammenas kwam niet verder dan een hoogte van 20 centimeter, maar had wel 60 kilo stikstof per hectare opgenomen.

Bemestingsplannen

Tijdens de bijeenkomst raadde Dekkers de adviseurs aan om agrarisch ondernemers mee te geven dat ze het telen van groenbemesters moeten doorberekenen in hun bemestingsplannen voor het volgende jaar. 'Je kunt verschillende tools gebruiken om te bepalen hoeveel stikstof een groenbemester daadwerkelijk heeft opgenomen', laat ze weten.

Voorbeelden zijn het gebruik van kengetallen of het inschatten van de stikstofopname aan de hand van de hoogte en het zaaimoment van de groenbemesters. Hiervoor kan het handboek Bodem en Bemesting gebruikt worden. 'Een juiste inschatting bepaalt uiteindelijk de korting op de stikstofgebruiksnorm', legt de onderzoeker uit.

Groenbemesters zijn daarmee een belangrijk wapen in het vastleggen van stikstof na het teeltseizoen. Maar welk gewas kies je dan? Om dat te bepalen, moet de ondernemer het perceel samen met de adviseur gedetailleerd in kaart brengen, zegt Dekkers. Daarbij is het volgens de onderzoeker essentieel om je doel of doelen vooraf te bepalen.

Hoofddoel bepalend in keuze

'Vroeger had een groenbemester vooral de functie om de bodem bedekt te houden, deze te beschermen tegen wind, regen en erosie, en om de structuur te behouden', verduidelijkt de WUR-expert. 'Inmiddels kun je de gewassen ook inzetten voor zaken als stikstofoverdracht, behoud van biodiversiteit en tegengaan van onkruid. Er is niet één groenbemester die aan alle doelen voldoet. Dus wanneer je de groenbemester kiest, moet het hoofddoel vastliggen.'

Als verschillende doelen worden gecombineerd, komen de groenbemestermengsels in beeld. Met deze mengsels kun je risico's spreiden en voordelen van verschillende groenbemesters combineren, licht Dekkers toe. 'Maar let op: als je niet voor de juiste samenstelling kiest, kan dit ook tot negatieve effecten leiden, zoals ziekten en plagen.'

Je kunt zelf een mengsel samenstellen aan de hand van de groenbemesters die passen bij je doelen, vervolgt Dekkers. 'Dit kan goedkoper zijn dan het aanschaffen van een mengsel van een commerciële partij, al is het wel complex om zelf de juiste verhoudingen te bepalen. Groenbemestermengsels van een marktpartij zijn al goed gebalanceerd en komen vrijwel altijd tot hun recht op een perceel.'

Laagdrempelige maatregel

Niettemin ziet de onderzoeker dat boeren steeds vaker groenbemesters inzetten, zowel akkerbouwers als veehouders. 'Het is een duurzame maatregel die laagdrempelig is om te nemen', concludeert ze. 'Een groenbemester is makkelijk in te passen in een bouwplan van een ondernemer.'

Ook leden van ZLTO hebben de groenbemester ontdekt, bevestigt projectexpert Pim Heeman. Hij nam namens de vereniging deel aan de bijeenkomst in Lelystad. 'Op bepaalde gronden geldt al een verplichting om met groenbemesters aan de slag te gaan, maar onze leden merken nu ook dat deze planten echt van meerwaarde kunnen zijn voor hun bedrijfsvoering', aldus Heeman.

Kanttekening is volgens de projectexpert dat dan wel de juiste keuzes moeten worden gemaakt wat betreft het type groenbemester of groenbemestermengsel. Heeman: 'Deze omschakeling zijn onze leden nu aan het maken. Vandaar dat dit soort bijeenkomsten, waarin onze adviseurs zich verder kunnen specialiseren, zo belangrijk zijn.'

De bijeenkomst werd georganiseerd vanuit het project Climate Smart Advisors. Dit project richt zich op de versterking van de Europese landbouwadviesgemeenschap om de transitie naar klimaatslimme landbouwpraktijken te versnellen. 'Door deel te nemen aan dit project kunnen adviseurs onze leden nog beter ondersteunen', voegt Heeman toe.

'Het programma van de bijeenkomst was op maat gemaakt en sloot goed aan bij de behoefte van onze adviseurs. We kregen veel tools en kennis aangereikt waarmee we onze leden kunnen adviseren. Daarnaast was sprake van een goede interactie tussen de deelnemers.'