Nota Ruimte: bescherming en opgaven voor landbouwgrond

Het demissionaire kabinet heeft vrijdag de ontwerp-Nota Ruimte naar de Tweede Kamer gestuurd. BBB-minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening benadrukt daarbij dat de schaarse ruimte maar één keer goed kan worden verdeeld en dat er keuzes moeten worden gemaakt voor de toekomst van Nederland.

In de nota wordt de landbouw als onmisbaar bestempeld, maar tegelijkertijd wordt duidelijk dat de sector moet bijdragen aan grote opgaven rondom wonen, klimaat, natuur en water. De omgevingsvisie biedt nationale ruimtelijke keuzes en richtingen voor Nederland voor de periode tot 2050 en met een doorkijk naar 2100.

Een centraal punt in de plannen voor landbouw is de bescherming van landbouwgrond. De nota stelt dat de Nederlandse landbouwsector essentieel is voor de voedselzekerheid, de leefbaarheid van het platteland en het behoud van cultuurlandschappen. Daarom kiest het kabinet ervoor zorgvuldig om te gaan met het onttrekken van landbouwgrond voor andere functies, zoals woningbouw of industrie.

Problemen niet doorschuiven

'We willen dat Nederland herkenbaar blijft voor de inwoners, maar niet alles blijft bij het oude. We kunnen immers niet stil blijven staan. Hierbij telt elke regio, want we hebben alle regio's nodig bij de opgaven in de fysieke leefomgeving. We schuiven problemen niet zonder meer door naar elders of toekomstige generaties en streven naar een rechtvaardige verdeling van de lusten en lasten', schrijft minister Keijzer aan de Kamer.

Er komt een speciaal afwegingskader dat overheden moeten gebruiken voordat zij landbouwgrond een andere bestemming geven. Dit kader schrijft voor dat eerst moet worden gekeken naar mogelijkheden om functies te combineren of naar grond dat al een andere functie heeft. Dit kader zal niet juridisch worden vastgelegd, maar via bestuurlijke afspraken worden geborgd om de bureaucratische lasten te beperken.

Doelen voor agrariërs en natuurbeheerders

Hoewel landbouwgrond wordt beschermd, betekent dit niet dat de sector geen bijdrage moet leveren aan andere doelen. In regio's waar veel opgaven samenkomen, zoals rond Natura 2000-gebieden, in veenweidegebieden en bij grondwaterbeschermingsgebieden, zal de landbouw moeten bijdragen aan het versterken van natuur en landschap, het verbeteren van de waterkwaliteit en het halen van klimaatdoelen.

Dit zal per gebied verschillen en vraagt om maatwerk dat samen met boeren en andere partijen in de regio wordt uitgewerkt. Er wordt ingezet op het combineren van functies, zoals agrarisch natuurbeheer naast reguliere landbouw. Daarnaast moeten boeren, tuinders en natuurbeheerders meer rekening houden met klimaatverandering en hun het water- en bodemsysteem daarop aanpassen.

Robuust en veerkrachtig

De ontwikkeling van een robuuste en veerkrachtige natuur is een andere pijler in de Nota Ruimte. Dit moet zorgen voor een gezonde leefomgeving en betrouwbare drinkwatervoorziening. Het kabinet wil voldoen aan de vereisten van de Europese Natuurherstelverordening. Naast het herstellen van bestaande natuurgebieden, wordt ingezet op het combineren van natuurontwikkeling met andere opgaven, zoals ruimte voor rivieren, defensie en de aanleg van groen in en rond steden.

Om Nederland veilig en bewoonbaar te houden, wordt het water- en bodemsysteem toekomstbestendig gemaakt. Daarom wordt ruimte gereserveerd rond grote rivieren en wateren voor dijkverhogingen en waterberging. Bebouwing in de uiterwaarden wordt niet meer toegestaan. De zoetwatervoorraad in het IJsselmeer wordt mogelijk vergroot, wat betekent dat terughoudend wordt omgegaan met landaanwinning en buitendijks bouwen.

Waterbeschikbaarheid per regio

Regio's krijgen een grotere verantwoordelijkheid in hun eigen zoetwatervoorziening door meer water vast te houden, te bergen en te besparen. Dit moet er ook voor zorgen dat de landbouw kan blijven beschikken over voldoende water en goede bodemcondities.

De ontwerp-Nota Ruimte wordt nu ter inzage gelegd, zodat burgers en organisaties kunnen reageren. Daarna wordt de definitieve nota vastgesteld, die als nationale omgevingsvisie bindend zal zijn voor het Rijk.