Boer wil investeren in energie, maar ziet veel belemmeringen

Bijna 10 procent van de ondervraagde ondernemers is van plan om dat nog dit jaar te doen en 50 procent in de komende vijf jaar. 41 procent heeft geen plannen. 23 procent van de respondenten past nu al een vorm van energieopslag of -management toe op het bedrijf.

Batterijen (55 procent), energiemanagementsystemen (40 procent) en warmteopslag (27 procent) worden het vaakst toegepast. Die drie worden ook het meest genoemd om mogelijk in te investeren. Batterijen (88 procent) zijn het populairst.

Agrariërs zien ook belemmeringen. 69 procent voelt zich geremd door onvoorspelbaar overheidsbeleid. Daarnaast zijn een verwacht gebrek aan opbrengst, onzekerheid hierover en een te lange terugverdientijd veelgenoemde redenen die ondernemers tegenhouden.

'Het is momenteel zeer onoverzichtelijk', verzucht een van de respondenten. 'Een goede langetermijnvisie en vrije vergunningverlening met beperkte inspraak', somt een andere boer de bezwaren op die hem tegenhouden. Een derde wijst naar de energiebedrijven. 'Die moeten sneller schakelen om de aansluiting van batterijen beter te laten verlopen.'

Extra meerwaarde

Coby van Dooremalen, namens Wageningen University & Research bezig met groene grondstoffen en duurzame energie, denkt dat duurzame energieproductie extra meerwaarde oplevert als agrariërs het inzetten op hun eigen bedrijf.

'Denk aan werktuigen elektrificeren, waarmee je meteen fossiele brandstof vervangt door duurzamere alternatieven', zegt Van Dooremalen. 'Ook het gebruik van biogas of waterstof kan het aantrekkelijk maken om te starten met de productie van niet-fossiele energiebronnen.'

84 procent van de agrariërs die de enquête van Nieuwe Oogst en LTO Ledenvoordeel hebben ingevuld, past al een vorm van duurzame energie toe op het bedrijf. Van hen heeft 94 procent zonnepanelen op een dak of daken liggen. Meer dan 20 procent maakt gebruik van warmtewisselaars en warmtepompen, waarmee die vormen de op een na populairste toepassing zijn.

Groen gas, waar onder meer de overheid de komende jaren fors op inzet, wordt slechts door 2,6 procent van de ondervraagde ondernemers toegepast. Ook geothermie is met 1,5 procent nog niet bijzonder populair. Iets meer dan de helft van de geënquêteerden overweegt in de komende vijf jaar te investeren in duurzame energie, waarbij zonne-energie op dak onveranderd in trek blijft, maar accu's en/of batterijen het vaakst wordt genoemd als duurzame energievorm om in te investeren.

Het is tekenend voor de ontwikkeling die gaande is waarbij het niet alleen gaat om de opwek van duurzame energie, maar ook steeds meer om de opslag en het management van de geproduceerde energie. Nu is meer dan driekwart van de boeren en tuinders nog niet actief bezig met energieopslag en/of- management op hun bedrijf, maar 60 procent wil dit in de toekomst wel gaan doen.

Netcongestie

De afgelopen jaren gaat het in Nederland vaak over netcongestie, waarbij het elektriciteitsnet niet genoeg capaciteit heeft om alle stroom op te nemen. Dit leeft ook onder veel agrariërs, blijkt uit de enquête. 'Hopelijk wordt de netcongestie zo snel mogelijk opgelost, we wachten al langer op een grotere aansluiting', omschrijft een van de respondenten het ongeduld van de sector om zo snel mogelijk betere kaders voor duurzame energieopwek en -opslag te krijgen.

Een groot deel van de agrarisch ondernemers wil investeren om zoveel mogelijk zelf opgewekte stroom zelf te gebruiken. Ruim 80 procent van de respondenten geeft dit aan. Zelfvoorzienend zijn is belangrijk voor veel boeren en tuinders, blijkt uit de enquête.

'Ik verwacht meer problemen als het gaat om energielevering en dus wil ik eigen stroom hebben', zegt een van de respondenten. Een ander zegt onafhankelijker te willen worden van de netbeheerder, terwijl een derde met eigen energieopslag een noodstroomvoorziening hoopt te hebben.

Ongeveer zes op de tien willen investeren als bescherming tegen negatieve prijzen voor teruglevering. 'Als ik die stroom dan kan opslaan om later terug te leveren, haal ik meer efficiëntie uit de zonnepanelen', legt een van de agrariërs zijn beweegredenen uit.

Volop belemmeringen

Of de geplande uitgaven uiteindelijk ook daadwerkelijk worden gedaan, is maar de vraag. Agrariërs zien namelijk een hele lijst redenen die investeren mogelijk belemmert. Zo denkt een derde van hen onvoldoende kennis te hebben om een besluit te kunnen nemen over investeren in energieopslag en/of -management. Nog eens 27 procent twijfelt daarover.

Ook voorziet meer dan de helft problemen met de opbrengst en terugverdientijd. Een onvoorspelbaar overheidsbeleid is de grootste belemmering. 'Al het risico ligt op het boerenerf', zegt een respondent. 'Als melkveebedrijf moet ik al in vijf andere zaken investeren. Ik kan niet alles tegelijk', verzucht een ander.

Meerdere respondenten zijn bang voor het brand- en explosiegevaar die batterijen met zich meebrengen. 'Brandpreventie bij batterijen is lastig als het inpandig is. Dat brengt grote investeringen met zich mee door wisselende eisen van verzekeraars', zegt een veehouder. 'Het is ons te gevaarlijk in verband met stalbranden. Bovendien zijn er veel oplichters actief met accu's', waarschuwt een ander. 'Er zijn te veel cowboys die je wat willen verkopen', sluit een derde zich daarbij aan.

Het enthousiasme voor duurzame energie neemt af, constateert Coby van Dooremalen, nadat ze zich had verdiept in de enquête. Ze is teamleider bij ACRRES, een initiatief van Wageningen University & Research dat zich richt op groene grondstoffen en duurzame energie.

'Jammer, want voor een duurzame toekomst is het essentieel om meer groene energie te gaan gebruiken. Het huidige overheidsbeleid en de inkomensonzekerheid dragen hier negatief aan bij. Dat zie je ook terug in de enquête', zegt Van Dooremalen.

Anderzijds geeft de druk van meer duurzame energie volgens de teamleider ook een boost voor nieuwe ontwikkelingen, zoals de komst van duurzame batterijsystemen. 'Ik zie dat kansen in verschillende sectoren nog te weinig worden benut. Zo werken agrariërs nog weinig met vergisters, terwijl dat in de melkveehouderij voor biogas al renderend is vanaf 200 koeien en voor groen gas vanaf 250 koeien. Door slim samen te werken, kunnen hierin nog stappen worden gezet. Biogas kan ook prima op het eigen erf worden ingezet.'

Combineren

Verder valt het Van Dooremalen op dat er veel wordt geïnvesteerd in batterijopslag, maar dat de belangstelling voor een energiemanagementsysteem (EMS) nog wat achterblijft. 'Je kunt een batterij veel slimmer inzetten als je deze koppelt aan een EMS', stelt ze.

88,1 procent van de respondenten overweegt te investeren in batterijen als het gaat om energieopslag- en management. De helft van hen verwacht dat in de komende vijf jaar te doen. Vooral omdat agrarisch ondernemers zoveel mogelijk opgewekte stroom zelf willen gebruiken en omdat ze zich willen beschermen tegen negatieve prijzen voor teruglevering.

De teamleider snapt deze overwegingen. 'Maar we proberen de kansen te blijven zien voor nieuwe oplossingen en toch richting fossielvrij te blijven bewegen. In de akkerbouw zijn er wensen om bijvoorbeeld naar elektrische of waterstoftrekkers over te stappen. Maar deze machines zijn te duur en hebben nog niet het benodigde vermogen en het aantal inzetbare uren achter elkaar voor een gemiddeld bedrijf.'

Wat betreft vergroening van werktuigen, zowel rijdend als stationair, liggen er volgens Van Dooremalen meer kansen in de veehouderij. 'Als er meer mogelijkheden komen voor gebruik, loont het ook eerder om meer te investeren of meer risico te dragen voor wat betreft energieproductie', stelt ze.

Geen kopzorgen met energiemanagement

'Ik was voortdurend bezig om te kijken wanneer ik de omvormers uit moest zetten en wanneer weer aan', vertelt Nijkamp, die heeft onderzocht of overstappen naar een andere energiemaatschappij zou helpen. 'Maar een vergelijking maken is bijna ondoenlijk. Een accu hebben we ook overwogen, maar die moest dan erg groot zijn om het overschot van de dag in de nacht weer te kunnen gebruiken.'

Om van de kopzorgen af te zijn, is vorig jaar een energiemanagementsysteem aangeschaft. De investering bedraagt eenmalig 3.350 euro en maandelijks 105 euro. Dit systeem regelt het aan- en uitschakelen van de zonnepanelen, zorgt ervoor dat de elektriciteitsproductie past bij de SDE-subsidie en houdt rekening met de energiebelasting.

'Nu schakelt het systeem de panelen nog niet zo vaak uit, maar als we over vijf jaar geen subsidie meer krijgen zal het systeem harder aan de bak moeten', denkt Nijkamp. De werking en opbrengsten worden binnenkort geëvalueerd.

'Moeilijk om kaf van het koren te scheiden'

Kort heeft al zeventien jaar tachtig zonnepanelen op zijn schuurdak liggen. Die zijn theoretisch goed voor een productie van 15.000 kilowattuur (kWh) per jaar, maar in de praktijk is dat 12.000 kWh. Zijn jaarlijkse stroomverbruik is 7.000 kWh. Deze stroom is onder meer bestemd voor de graandrogerij en de werkplaats. Ieder jaar wordt ongeveer 5.000 kWh teruggeleverd aan het net.

De stroom die vooral 's zomers wordt opgewekt, zou Kort het liefst ook in de winter willen gebruiken. Vandaar dat hij overweegt een accu aan te schaffen in combinatie met een energiemanagementsysteem. 'Maar ik vind het nog onduidelijk hoelang de accu's meegaan en sommige types schijnen brandgevaarlijk te zijn. Ik wil een degelijke aankoop doen, maar het is lastig om betrouwbare informatie en een betrouwbare leverancier te vinden.'

Kort rekent op een investering van zo'n 10.000 euro en verwacht dat hij geen subsidie kan krijgen.