Dit is waarom de glastuinbouw zich verzet tegen ETS2 en de bijmengplicht groen gas

Nieuwe Oogst zet met hulp van energiespecialist Alexander Formsma van Glastuinbouw Nederland de feiten en argumenten op een rij.

1. Waarvoor dient de ETS-regeling?

ETS staat voor 'emissions trading system', ofwel emissiehandelssysteem. Dit is een marktinstrument waarmee de Europese Unie de uitstoot van broeikasgassen wil verminderen om de klimaatdoelen te halen. Bedrijven die emissies veroorzaken moeten daarvoor rechten kopen. Maar het aantal beschikbare rechten is beperkt en wordt ook elk jaar minder.

De ETS-regeling dateert van 2005 en was bedoeld voor de zwaardere industrie en energiebedrijven. Met de ETS2 wordt de regeling uitgebreid naar andere sectoren, zoals de glastuinbouw. Het betekent dat brandstoffen gebruikt op glastuinbouwbedrijven vanaf 2027 onder de regeling vallen. Voor het verbruik moeten energiebedrijven als leveranciers van de brandstoffen emissierechten kopen. Ze verrekenen dat met de glastuinders.

2. Zijn uitzonderingen mogelijk?

Bij het instellen van de ETS2 heeft Brussel bepaald dat lidstaten zelf kunnen aangeven welke sectoren wel of niet onder de regeling vallen. Lidstaten hebben daarbij de mogelijkheid om specifieke sectoren, bijvoorbeeld de landbouw, vrij te stellen. Het Nederlandse kabinet en ook de uitvoerende Nederlandse Emissieautoriteit beweren echter dat het administratief niet uitvoerbaar is om binnen de landbouwsector alleen voor de glastuinbouw een uitzondering te maken.

3. Wat zijn bezwaren tegen ETS2?

Het standpunt van Glastuinbouw Nederland is dat er genoeg financiële prikkels zijn om de klimaatdoelen van de sector te halen, zegt Formsma. De organisatie heeft in een convenant met de overheid afgesproken om in 2030 uit te komen op een restemissie van 4,3 megaton. Daarvoor is een eigen CO2-heffingssysteem voor de sector ontwikkeld.

Met het afbouwen van de fiscale voordelen – zoals het verlaagde tuinbouwtarief op het gebruik van gas en de warmtekrachtkoppeling (wwk)-vrijstelling – en met het eigen sectorsysteem heeft de glastuinbouw volgens Formsma alle knoppen in handen om het energiegebruik te sturen.

Met deze instrumenten kan de ondernemer de energiekosten bovendien goed inschatten, stelt de energiespecialist. Met ETS is dat niet het geval, omdat de meerkosten daarvan afhankelijk zijn van de marktprijs voor de CO2-rechten. Formsma geeft aan dat het nu bijvoorbeeld 45 tot 55 euro per ton is, maar dat het over een jaar misschien wel oploopt tot 100 euro per ton. Dat maakt de ETS2 in zijn ogen niet alleen overbodig, maar het geeft de glastuinders vooral ook veel onzekerheid.

4. Waarom ook een bijmengplicht?

De bijmengverplichting voor groen gas gold eerst alleen voor kleingebruikers. In 2024 maakte toenmalig minister Rob Jetten van Klimaat en Energie de koppeling met ETS2. Hij deed dit om de doelgroep voor de bijmengverplichting op een gemakkelijke manier te vergroten. Formsma omschrijft dit als een politiek en pragmatisch besluit. De beleidsspecialist Energie en Klimaat benadrukt dat Glastuinbouw Nederland niets tegen groen gas heeft. Voor het stimuleren van het gebruik trekt de organisatie samen op met LTO Nederland. Die partijen zien volgens hem dus zeker mogelijkheden, ook in de glastuinbouw.

5. Wat zijn de meerkosten?

Het is lastig om dat exact te bepalen per bedrijf, stelt Formsma. De meerkosten zijn volgens hem afhankelijk van de marktsituatie. Globaal berekent hij dat ETS2 tuinders nu zo'n 10 tot 11 cent gaat kosten per kuub aardgas. De meerprijs voor groen gas schat hij momenteel in op 6 tot 10 cent per kuub. De extra kosten kunnen zomaar oplopen tot 20 cent per kuub, zegt Formsma. Maar dan wel met de belofte dat het kabinet hiervoor met een compensatieregeling komt. Hoe die eruit gaat zien, is nog niet duidelijk.

6. Waarom komt er compensatie?

De overheid erkent dat glastuinders de extra beprijzing niet nodig hebben om het energieverbruik terug te dringen. Daarom is besloten de meerkosten die ETS2 veroorzaakt te compenseren. Dit maakt de opzet van de regeling volgens Formsma omslachtig en onzeker. Het is nog niet duidelijk wat de compensatieregeling gaat inhouden en wat de voorwaarden daarvoor zijn. Maar zoals het nu lijkt, acht Formsma het onwaarschijnlijk dat de overheid de volledige lastenverzwaring van de sector gaat compenseren.

Een compensatieregeling voor beide systemen wordt daarbij minstens zo lastig uitvoerbaar als het uitsluiten van de sector, stelt Formsma. De juiste compensatiehoogte bepalen is volgens hem ook lastig, omdat zowel ETS2 als de bijmengplicht marktsystemen zijn. Dan zou je elk jaar de compensatie moeten aanpassen, wat ongewenst is, redeneert hij. Daarnaast is een compensatieregeling volgens Formsma politiek erg kwetsbaar. De Tweede Kamer zou bij wijze van spreken over twee jaar de compensatie onderuit kunnen halen omdat zij deze niet langer steunt. Dan blijft de sector zitten met de kosten en is er geen compensatie.

7. Wat is de stand van zaken?

De voorjaarsnota van 2026 is belangrijk in het besluitvormingsproces. Dan moet duidelijk worden hoe de regelingen eruit gaan zien en wat het kabinet wil doen aan de compensatie. Glastuinbouw Nederland voert gesprekken om invloed uit te oefenen op dit proces, zegt Formsma. Het is volgens hem lastig om de overheid, en dan met name het ministerie van Klimaat en Groene Groei, te overtuigen.

Het lijkt een keuze tussen de theorie van de papieren werkelijkheid en de gevolgen van deze regelingen in de praktijk, meent Formsma. Bij beleidsmakers mist Glastuinbouw Nederland vooral het inzicht in de economische gevolgen van de lastenverzwaring voor glastuinders.

8. Wat is het gewenste scenario?

Glastuinbouw Nederland gaat het liefst terug naar beprijzing van het energiegebruik volgens het eigen sectorsysteem. Leidraad daarbij is het convenant met doelstellingen zoals afgesproken met de rijksoverheid. Op basis daarvan kan overleg worden gevoerd of de energietransitie op schema ligt.

Formsma pleit ervoor de subsidie aan te passen op het bijmengen van groen gas via de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie. Hierbij sluit Glastuinbouw Nederland aan op het standpunt van LTO Nederland, die vindt dat het beter is om het gebruik te stimuleren dan het via regelgeving te verplichten. De overheid moet wel zorgen dat de financiële tegemoetkoming aantrekkelijk genoeg is.