'Toekomst voor stal met dagelijkse ontmesting en mestverwerking'

Kalverhouders Gerda en Gertjan van den Heuvel bouwden in 2016 een afmeststal gericht op het scheiden van mest. Daarin ligt een mestschuif en er is een aparte opslag voor de dunne en dikke fractie. Verder is een deel van de afmeststal ingericht als voerkeuken, zodat ze met een voerrobot losse grondstoffen kunnen voeren. 'We hebben zo een eigen voerfabriekje, waardoor we de voerkosten laag kunnen houden.'

De robot voert de kalveren vijf keer per dag nauwkeurig met vers voer. 'Daardoor gaan de overgangen in de rantsoenen heel geleidelijk, zodat de kalveren er niets van merken. We voeren gewoon heel efficiënt. Het resultaat is een lage en stabiele voederconversie', vertelt Gerda van den Heuvel.

In de huidige markt met de hoge kiloprijzen is het eindgewicht of de groei per dag van de kalveren belangrijk. Maar voor het technische resultaat is de hoeveelheid voer die nodig is om 1 kilo vlees te produceren het belangrijkst.

Vanwege de uitzonderlijk stabiele voederconversie heeft de familie Van den Heuvel onlangs de Agroscoopbokaal van ForFarmers gewonnen. 'De prijs is een mooie en serieuze waardering en het was een leuke dag samen met alle winnaars uit de andere sectoren', vertelt de kalverhouder.

Innovatieve opfokstal

Naast de afmeststal met de voerkeuken heeft de familie in 2022 een nieuwe innovatieve opfokstal gebouwd. Deze is voorzien van volledige onderafzuiging en mestgoten. Van den Heuvel legt uit dat onder de roosters een ondiepe kelder ligt, met in de lengte van de stal vijf V-vormige goten. 'De goten zijn onderin 20 centimeter smal. Zo is de oppervlakte waar de mest ligt met maar liefst 75 procent verkleind en er komt dus minder emissie vrij.'

Ze legt het effect van systeem uit aan de hand van een soepbord. 'Bij een bord soep komt over een grotere oppervlakte warmte vrij dan bij een kom. Dat is hetzelfde principe als ons gotensysteem; door de oppervlakteverkleining komt minder ammoniak vrij.'

Daarbij worden de mestgoten dagelijks geleegd door de stop uit de goten te trekken. 'De dunne mest loop vanzelf uit de goten en wordt opgevangen in een aparte put. Deze dunne mest wordt vervolgens onder hoge druk door de goten gespoten, zodat de overige mest wegspoelt en de goot helemaal schoon is.'

Leeftijd is bepalend

De leeftijd van de kalveren bepaalt of er voldoende dunne mest is om te spoelen. 'Bij jonge kalveren hebben we voldoende dunne mest, maar bij oude kalveren in de opfokstal is de mest dikker. In dat geval kunnen we de dunne fractie uit de afmeststal gebruiken om te spoelen.'

Door de volledige onderafzuiging komen geen mestgassen bij de neuzen van de kalveren. 'We merken dat dit goed is voor de gezondheid van de dieren, omdat we nog nauwelijks individueel antibiotica gebruiken. En het is ook goed voor onze eigen gezondheid', merkt de kalverhouder. 'Een goed stalklimaat werkt gewoon veel fijner.'

Systemen in varkenshouderij

Van den Heuvel en haar man bedachten dit systeem aan de hand van systemen in de varkenshouderij. 'In die sector is er al gedeeltelijke onderafzuiging en in Denemarken is een proef gedaan bij vleeskalveren die goed uitpakte. Mijn man is aardig technisch en die gaat zoiets dan zelf uitproberen', lacht Van den Heuvel.

De ondernemer vertelt dat het wel even afwachten was of de onderafzuiging daadwerkelijk zou werken. 'Het is spannend om zoiets uit te proberen. Maar als het niet werkt, kunnen we altijd nog ventilatoren op het dak zetten. Wij zijn een bedrijf dat risico's durft te nemen en vooruitkijkt. Het gaat echt niet allemaal in één keer goed.'

Realtime meten

Om te kijken wat het spoelgotensysteem precies oplevert, wordt realtime gemeten in een 'case-control-studie'. Van den Heuvel: 'Naast de innovatieve stal hebben we ook een gangbare met hetzelfde aantal kalveren van dezelfde leeftijd. De uitstoot van beide stallen wordt gemeten en met elkaar vergeleken.'

Uit deze metingen blijkt dat een hoge ammoniakreductie mogelijk is. 'We zijn blij dat het qua emissiereductie een succes is, maar de praktische kant zoals het spoelen is net zo belangrijk', aldus de kalverhouder. 'Gelukkig komen we daar steeds verder mee.'

Van den Heuvel kan bewijzen dat het systeem werkt en toch is het nog onzeker of het juridisch kan worden geborgd. 'Misschien is het voor de borging nodig dat we het spoelen volledig automatiseren, zodat er een geheugen is dat kan worden gecontroleerd. Dat maakt het wel weer ingewikkelder. We willen eerst zeker weten dat het systeem dan wel wordt geborgd, anders kunnen we de investering in het automatiseren niet doen.'

Veel onzekerheid

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland heeft een quickscan van het systeem gedaan, waarvan de uitslag positief was. 'Zij beoordelen ons systeem wel als kansrijk.' Van den Heuvel wacht op de toekenning van een bijzondere emissiefactor. 'Het duurt allemaal erg lang en veel is onzeker.'

Daarbij biedt de oude Regeling ammoniak en veehouderij ook geen 100 procent zekerheid meer. De ondernemer geeft aan dat ze daar moedeloos van wordt. 'Als de regelgeving niet gaat veranderen, krijgen de goede innovaties geen serieuze kans. Wat ook niet stimuleert, is dat deze innovaties vooralsnog niet meetellen voor de Maatlat Duurzame Veehouderij.'

De goede technische resultaten leveren momenteel werkplezier op. 'Ik sta nog steeds heel erg achter ons plan, maar de investering wordt nog niet terugverdiend', zegt de Gelderse veehouder. Omdat ze meedoet met de innovatieregeling van de provincie, krijgt ze subsidie. 'Het zou jammer zijn als het niet lukt om het het uit de markt terug te verdienen en we op de oude voet verder moeten gaan.'

In het bestuur van LTO

Sinds vorig jaar is Van den Heuvel ook bestuurslid van LTO-afdeling Gelderse Vallei. 'LTO kreeg best veel kritiek in de stikstofdiscussie en in mijn ogen hadden andere belangenbehartigers ook een punt. Toen ik hierover een gesprek had met de voorzitter, zei hij dat ik het LTO-bestuur beter kon komen versterken zodat ik mee kon denken in plaats van aan de zijlijn commentaar te geven', lacht Van den Heuvel. 'Dus dat ben ik gaan doen.'

Nu de ondernemer wat meer betrokken is bij de thema's die spelen op het boerenerf, vindt ze dat er te weinig integraal wordt gedacht. 'Wat mij opvalt is dat de thema's individueel worden behandeld in plaats van ze samen te pakken en één richting te bedenken.' Dat vindt ze jammer.

Van den Heuvel: 'In de discussie over dierwaardigheid ging het veel over meer ruimte per dier, groepshuisvesting vanaf dag één of zelfs met een uitloopje naar buiten. Maar kalveren zijn niet zindelijk en meer ruimte betekent dat een groter oppervlakte met mest wordt besmeurd en er dus meer emissie is.'

Te veel focus op stikstikstof

Zo vindt de kalverhouder dat op dit moment veel te veel focus ligt op alleen stikstof. 'Door tijdsdruk wordt in de plannen vooral gerekend met geborgde technieken en niet zozeer met de innovaties.' De chemische luchtwasser is de enige techniek voor de kalverhouderij die momenteel nog is geborgd.

Van den Heuvel vindt het jammer omdat deze 'end of pipe' techniek alleen een reductie geeft op ammoniakuitstoot en geur, maar broeikasgassen zoals methaan niet vermindert. 'Het halen van de klimaat- en dierenwelzijnsdoelen komt met een luchtwasser niet dichterbij. Straks moeten broeikasgassen worden gereduceerd en kunnen de boeren opnieuw aan de bak. Hier kan ik me echt aan ergeren. Het is belangrijker dan ooit dat we de opgaves integraal oppakken.'

Integraal denken

De familie heeft bij de bouw van de stal geprobeerd integraal te denken. Van den Heuvel: 'De stal levert een bijdrage aan meerdere actuele thema's, zoals de uitstoot van ammoniak, methaan en geur, mestkwaliteit, stalklimaat en gezondheid voor mens en dier.'

De ondernemer gelooft dat het bedrijf met de integrale aanpak toekomstbestendig is, maar ze maakt zich ook zorgen. Vooral over de ongefundeerde wetgeving waardoor we op dit moment allemaal worden gegijzeld. 'Wij denken dat stallen met regelmatige of dagelijkse ontmesting en mestverwerking de toekomst hebben, als het winnen van nutriënten uit dierlijke mest wordt toegestaan als kunstmestvervanger.'

Van den Heuvel benadrukt dat ze vooruit blijft kijken. 'Wij zien dat onze innovatie een goede manier is voor dagontmesting, omdat er geen bewegende techniek in de mest zit en het goed is toe te passen in bestaande stallen. Ook geeft het kansen voor groen gas.'