Glastuinders leren anders kijken naar CO2 op EnergiekEvent

De huidige bronnen voor CO2-winning in de glastuinbouw zijn deels fossiel en zullen geleidelijk schaarser en duurder worden, onder meer door het energiebeleid. Telers moeten anders naar CO2 gaan kijken. Daarvoor zijn mogelijkheden genoeg. Bijvoorbeeld selectiever en gerichter CO2 toedienen, afgestemd op de hoeveelheid licht en ventilatie. Ook zijn er al alternatieven voor fossiele CO2-bronnen in beeld.

Tijdens het EnergiekEvent op woensdag 18 juni bij Wageningen University & Research Glastuinbouw in Bleiswijk was veel aandacht voor CO2. Zo werd onder meer de vraag gesteld hoe je als teler met een beperkte hoeveelheid CO2 toch de fotosynthese kunt stimuleren om tot een optimale gewasgroei te komen. Onderzoeksinstituten Plant Lighting en Delphy gingen in een workshop dieper in op die vraag.

De gangbare normen voor CO2-dosering als meststof gaan uit van omgerekend 200 kilo per hectare. Maar dat kan onder druk van ontwikkelingen niet standhouden. 'We moeten zuiniger worden met doseren. Maar hoe? Terug naar nul is niet wenselijk, dan laat je veel productie liggen. Als je de dosering terugschroeft naar 60 kilo kun je nog altijd een flink niveau halen voor wat betreft fotosynthese', zegt directeur Sander Hogewoning van Plant Lighting.

De CO2-concentratie wordt uitgedrukt in parts per million (ppm). In de buitenlucht zit tegenwoordig van nature al 420 ppm. Uit metingen in een komkommerteelt blijkt dat 700 ppm 21 procent hogere fotosynthese geeft, maar bij circa 900 ppm is de plant verzadigd.

In de kas is de CO2-concentratie deels afhankelijk van de hoeveelheid licht en de mate van ventilatie. Hogewoning: 'Daarmee kan een teler sturen op een evenwicht. Meer licht verhoogt de gewasfotosynthese en trekt daardoor CO2 uit de kaslucht. Dat bepaalt dus hoeveel je moet doseren en ventileren om de CO2-concentratie op het gewenste peil te houden.'

Doseringsmodel

Om efficiënt te doseren, is een gerichte strategie nodig die rekening houdt met natuurlijk licht en ventilatie. Plant Lighting heeft een model ontwikkeld dat telers helpt een afweging te maken, met een analyse voor de kosten en de baten.

Hogewoning: 'Die analyse gaat onder meer in op: hoeveel meerproductie levert extra CO2 op en hoeveel CO2-dosering is nodig om de concentratie met een bepaalde hoeveelheid te verhogen? En wat zijn de kosten van die extra kilo's in verhouding tot de meeropbrengst?'

Delphy heeft in de onderzoekskas in Bleiswijk in een paprikateelt een proef gedaan met het model van Plant Lighting. 'We zijn in die proef uitgegaan van lichtafhankelijk doseren. Bij meer licht heeft het geen zin om meer te doseren. Het gewas eet dan ook meer CO2 op, dus daar moet je op sturen', legt Silvester de Nooijer van Delphy uit.

Verschil van 10 procent

In de proef werd ongeveer de helft minder gedoseerd dan wat in de praktijk gebruikelijk is: 7,6 kilo per vierkante meter in plaats van 14 kilo. De gewasfotosynthese en de opbrengst van de paprika's bleven 10 procent achter bij normaal. Het CO2-rendement was daarmee dus aanmerkelijk hoger. De Nooijer: 'Dit toont aan dat je wel productie verliest, maar het verlies kunt beperken door slim te doseren.'

Naast CO2 uit eigen gasgestookte bronnen, zoals warmtekrachtkoppelingen en cv-ketels, is de glastuinbouw momenteel deels afhankelijk van CO2 als restproduct uit de industrie. In Noord- en Zuid-Holland wordt dit vaak via Ocap-leidingen geleverd. Maar omdat leveranciers dreigen af te haken, zal deze CO2 op termijn minder beschikbaar zijn.

Een reden om af te haken, is dat partijen kiezen voor opslag in de zeebodem (Carbon Capture Storage). Andere vormen van CO2-hergebruik zijn ook volop denkbaar, waaronder hergebruik uit compostering van reststromen, bij verbranding van laagwaardige biomassa en uit groen gas.

CO2 uit de buitenlucht

Janneke Grit, onderzoeker plantenfysiologie bij Wageningen University & Research (WUR), ging tijdens haar workshop in op wat mogelijke alternatieve bronnen zijn waarvan de glastuinbouw kan profiteren. Vooral duurzame, hernieuwbare alternatieven als CO2 uit reststromen en 'direct air capture' (DAC) werden door haar belicht.

DAC-technologie heeft veelbelovende potentie voor CO2-levering en ontwikkelt zich snel. Het is een parapluterm voor verschillende methoden waarbij CO2 uit de buitenlucht wordt gebonden. Een voordeel is dat een DAC-unit op of bij een glastuinbouwbedrijf kan worden geplaatst. Het bedrijf Skytree levert inmiddels al systemen specifiek voor de glastuinbouw. Hun technologie is uitvoerig getest door WUR, Delphy en Vertify.

'Er is in een proef met komkommers getest of de kwaliteit en de veiligheid op orde was en of er geen ongewenste effecten op het gewas ware', licht Grit toe. Uit de vergelijkingsproef met CO2 van Ocap bleek dat de plantengroei en de opbrengst van de komkommers vergelijkbaar waren. In de DAC-CO2 werden daarnaast geen schadelijke stoffen aangetroffen.

Het onderzoek naar de technologie van Skytree werd uitgevoerd in het vorig jaar geopende Innovatie en Demonstratie Centrum CO2 uit buitenlucht (IDC). Daar vindt momenteel meer onderzoek plaats naar DAC-techniek. Grit benadrukt dat de techniek nu nog duur is en energie-intensief, qua gebruik van elektriciteit en warmte.