Zuid-Hollandse melkveehouder heeft primeur met voedselmoeras

Het eerste voedselmoeras op landbouwgrond werd op donderdag 22 mei officieel geopend door betrokken overheden en initiatiefnemers. De totstandkoming van het voedselmoeras, op een 1 hectare groot perceel van Gravesteyn, had best wat voeten in de aarde.

'Je gaat land op een nieuwe manier gebruiken en dat kennen overheden niet', zegt voorzitter Helene Marcus van Stichting Voedselmoeras Nederland. 'Eigenlijk hadden we al eerder willen starten, maar dat bleek vergunningtechnisch niet haalbaar.'

Een voedselmoeras is een nieuwe voedselproductiemethode, legt Marcus uit. 'In tegenstelling tot gangbare landbouw, waarbij de waterstand vaak kunstmatig laag wordt gehouden, werkt een voedselmoeras juist met een hoog waterpeil. Dit vermindert de CO2-uitstoot, draagt bij aan biodiversiteit en biedt nieuwe landbouwmogelijkheden voor laaggelegen veenweidegebieden.'

In Voedselmoeras Gravesteyn worden diverse moerasplanten geteeld, zoals watermunt, moerasspirea en lisdodde, naast noten-, fruit- en bessenstruiken. De veehouder legt uit waarom hij meewerkt aan het initiatief: 'We bewerken 80 hectare land en zoveel hebben onze koeien niet nodig.'

'Het zou fantastisch zijn als we teelten die geschikt zijn voor menselijke consumptie of duurzame producten kunnen toevoegen. Als we naast de koeien en gras andere rendabele teelten hebben, versterkt dat ook het bestaansrecht van ons bedrijf', vervolgt de melkveehouder.

Weinig risico

Voor de boer zelf is het risico van de pilot niet erg groot. Hij verpacht de grond waarop het voedselmoeras nu wordt aangelegd voor zes jaar aan de stichting. 'Na die tijd gaan we aan tafel om de pilot eventueel te verlengen of om te kijken of we het voor eigen risico kunnen doen', aldus Gravesteyn.

Het beheer van het perceel wordt gedaan door de stichting, die ook zorgt voor de afzet van de oogst. 'Je hoopt dat er iets bijzit dat het in de horeca goed doet, je zoekt toch een beetje de niches', zegt de boer.

Het voedselmoeras past volgens de Zuid-Hollandse melkveehouder goed op zijn bedrijf, dat ook een educatieboerderij is. 'Onderdeel van het lesprogramma is een speurtocht. Daarin miste nog een boomgaard. De windhagen die nu zijn geplaatst kunnen dat invullen.'

De belangrijkste uitdaging van het concept voedselmoeras is het verdienmodel, geeft Marcus aan. Het project wordt dan ook vooralsnog door diverse partijen stevig ondersteund. Onder meer energiebedrijf Greenchoice, Stichting Wij.land, Nationale Postcode Loterij en Rotterdam de boer op! leveren bijdragen in tijd, geld en kennis.

'Je moet creatief zijn met het vinden van afzet. Van onze proefpercelen gaat veel gagel naar Wilderland, die het verwerkt in limonade. Van watermunt kun je pesto maken, terwijl lisdodde in textiel kan worden verwerkt en een zetmeelvervanger is', somt Marcus enkele mogelijkheden op om de oogst van het voedselmoeras te verwaarden.

Vergroten van biodiversiteit

Minstens zo belangrijk als het produceren van voedsel is het vergroten van de biodiversiteit. In het veenweidegebied dat met bodemdaling en inklinking te kampen heeft, is het goed voor de natuur om het waterpeil hoog te houden. Het zorgt voor een leefgebied voor diersoorten als rietvogels, kikkers en libellen.

Aan reeds in de polder aanwezige vogels als uilen en zwaluwen biedt het voedselmoeras een waardevol leefgebied voor voedsel, stellen de initiatiefnemers.

Het maakt het voedselmoeras tot een proeftuin die wellicht kan dienen als blauwdruk voor elders. Matthijs Boeschoten, programmaleider innovatie bij Wij.land: 'Het voedselmoeras is een veelbelovend experiment voor alternatieve vormen van landgebruik en bijbehorende verdienmodellen. Dit kan inspiratie bieden voor het veenweidelandschap van de toekomst.'

Waardering voor initiatief

Tijdens de openingsbijeenkomst spraken wethouder Peter Hennevanger (D66) van gemeente Pijnacker-Nootdorp en hoogheemraad Stijn van Boxmeer (hoogheemraadschap Delfland) hun waardering uit voor het initiatief bij Gravesteyn.

'Als gemeente willen we de Zuidpolder als veenweidegebied versterken. We moeten trots zijn op dit landschap, dat is gecreëerd door boeren. Die moeten de ruimte houden om te ondernemen. Dirk is hier al veel verder met datgene doen dat wij willen', aldus Hennevanger. Van Boxmeer sloot zich daarbij aan: 'Als overheid willen we van alles, maar dit initiatief doet het gewoon.'

Ook Bob Hartog van Rotterdam de boer op! had mooie woorden voor Gravesteyn: 'Ik bewonder het ondernemerschap van Dirk en Isabella. Ze zijn niet alleen ondernemers met lef, maar ook een voorbeeld van een boerenbedrijf dat midden in de samenleving staat en zoekt naar nieuwe wegen voor een duurzame landbouw en verbinding tussen boer en stadsbewoner.'

De aanleg van dit voedselmoeras is volgens Hartog 'weer een mooie stap richting een duurzamer en biodiverser landschap in het Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland'.