Bij spenen op een leeftijd van vijf weken moet alles kloppen

Het idee om met vijf weken te spenen, kreeg in 2022 veel aandacht. De biggenprijs zakte toen onder de 55 euro per dier. 'Wordt er meer betaald voor de biggen, dan is massa kassa en wint vroeger spenen het van vijf weken', houdt varkensdierenarts Arjan Schuttert van De Oosthof de aanwezigen voor tijdens een bijeenkomst van Agrivaknet.

Zo'n dertig vermeerderaars zetten in 2022 de stap naar spenen op 35 dagen. Maar met het stijgen van de biggenprijs zakte de belangstelling daarvoor weer. Het belangrijkste voordeel van spenen op een leeftijd van vijf weken is dat de dieren de overstap naar de biggenafdeling makkelijker maken. Daarnaast heeft een zeug een extra herstelweek en zijn de vleesvarkens gemiddeld twee weken sneller slachtrijp. Schuttert: 'Het maakt varkens houden relaxter.'

Voeropname is stabieler

Doordat de voeropname rond het spenen stabieler is, zijn er minder problemen met coli en streptokokken. De biggen groeien in de biggenafdeling vlot door, zodat ze na vier weken naar de vleesvarkensstal kunnen. Gemiddeld zijn de dieren daar dan nog geen vijftien weken. De kopgroep kan zelfs na dertien weken al worden uitgeladen.

Wordt op een leeftijd van vijf weken gespeend, dan is de groei in de vleesvarkensfase minimaal 45 gram per dag beter. 'Er zijn zelfs uitschieters die 100 gram per dag halen', weet adviseur bedrijfsvoering en economie Jos Kneepkens van Topigs Norsvin. Ook de voederconversie is ongeveer 0,04 punt gunstiger.

De keerzijde is dat later spenen in de meeste gevallen een vermindering van het aantal zeugen betekent van 12 procent. De duurste afdeling op het bedrijf wordt daardoor per keer een week langer gebruikt. De kleinere zeugenstapel bij ouder spenen wordt deels goedgemaakt door de extra kilo's die worden gespeend; gemiddeld 5 procent.

Gezonder en zwaarder

Biggen die vijf weken oud zijn op het moment van spenen, zijn gezonder en worden zwaarder gespeend. De extra herstelweek die de zeug heeft in het kraamhok, zorgt ervoor dat ze sneller en beter berig is en het gemiddeld aantal levend geboren biggen iets stijgt.

Aandachtspunten bij spenen op een leeftijd van vijf weken zijn onder andere het aantal kraamafdelingen en kraamhokken, het klimaat en de ventilatiecapaciteit. Kneepkens: 'Vooral die laatste week produceren de biggen met elkaar veel warmte.'

De watervoorziening in het kraamhok is volgens Kneepkens vaak te laag. 'Een big moet plusminus 0,8 liter per dag drinken. Is dat niet het geval, dan wordt te weinig voer opgenomen en gebruikt een big de uier als 'escape', met als risico beschadigde spenen.'

Spenen op vijf weken is maatwerk, geeft Kneepkens aan. De bedrijfsinrichting en het management moeten erop worden aangepast. Het vraagt meer dan uitsluitend het speenmoment een week opschuiven. Later spenen kan een bewuste keuze zijn, maar op veel bedrijven is binnen de bestaande bedrijfsvoering ook nog winst te behalen.

Werkgemak

'In de praktijk wordt veel te gemakkelijk voorbijgegaan aan veel van de aandachtspunten bij spenen op vijf weken', reageert dierenarts Schuttert. 'Als het gaat om diergezondheid zijn er bij vroeger spenen ook nog genoeg stappen te zetten die bijdragen aan meer werkgemak.' Zo staat bijvoorbeeld de overdracht van luchtwegziekten los van de speenleeftijd. Hetzelfde geldt voor een besmetting met circo.

Varkenshouder Willem Berkers, die samen met zijn ouders vof Berkers-Berkvens vormt, maakte in 2022 de overstap naar spenen op een leeftijd van vijf weken. Hij heeft een gesloten bedrijf met vierhonderd zeugen (TN70) in het Limburgse Grashoek en tweeduizend vleesvarkensplaatsen op afstand. In 2019 lag het bedrijf halfvol, in 2020 werden voor het eerst vleesvarkens geleverd.

Berkers' belangrijkste drijfveer om over te stappen was, naast gezonde varkens, een lagere kritische kostprijs. Hij had tijd om alles zelf goed na te lopen. 'We hebben best veel opstartproblemen gehad en gesleuteld aan het voer en de drinkplaatsen. Het duurde anderhalf jaar voordat we het bedrijf op de rit hadden.'

Meer levend geboren biggen

Het aantal levend geboren biggen is gestegen van 15,7 naar 16,8, de uitval onder de biggen is gedaald van 1,5 naar 0,8 procent, de mycoplasma-enting is overgeslagen en de zeugen zijn beter in conditie. Het gasverbruik ligt ook lager. Bovendien levert het Berkers een arbeidsbesparing op. 'Van de speenbiggen en vleesvarkens heb ik geen werk meer. Wel is de worpindex gedaald met 0,10 en zijn er twintig zeugen minder op het bedrijf.'

Vijf weken lang melk onder de zeug houden noemt Berkers een belangrijke uitdaging. 'Dat maakt echt het verschil.' Zijn zeugen krijgen nu dagelijks drie keer lactovoer. In veertien dagen tijd gaan de zeugen naar de maximale voergift. Daarna word niet meer verhoogd, met het oog op kraamstalberigheid.

Berkers zegt dat zijn biggen zwaarder worden van zeugenmelk dan van allerlei producten bijvoeren en dat het een positief effect heeft op de darmgezondheid. 'Sinds we het speengewicht met gemiddeld 10 kilo op orde hebben, zijn er ook minder problemen met staartbijten.'