Voederadditieven: wat is het effect bij jonge biggen?

Een gezonde darmflora heeft grote invloed op de gezondheid. Dat geldt voor mensen en voor varkens. Voederadditieven, zoals probiotica, die uiteindelijk moeten zorgen voor gezondere dieren, worden in de varkenshouderij dan ook volop ingezet.

Bij biggen begint de verstrekking doorgaans na het spenen op een leeftijd van 28 dagen. Maar heeft verstrekking tussen 0 en 28 dagen, de meest kritische periode voor kolonisatie van de darm, ook nut? Dat onderzocht Wageningen Bioveterinary Research in Lelystad in opdracht van Feed4Foodure, een samenwerking tussen Wageningen University & Research en de diervoederindustrie.

De resultaten zijn onlangs gepubliceerd. Onderzoeksleider Dirkjan Schokker wil eerst een misverstand uit de weg ruimen. 'Een gezonde darmflora bestaat niet alleen uit goede bacteriën. Er zitten vrijwel altijd ook ziekmakende bacteriën in het maag-darmstelsel. Die kunnen onder bepaalde omstandigheden plotseling de overhand krijgen.'

Schokker vergelijkt het met een voetbalstadion. 'Daar zitten altijd wel een paar hooligans onder het publiek. Bij winst is er niets aan de hand. Maar bij verlies is de kans groot dat het aantal hooligans opeens toeneemt.' Verder gebruikt hij liever niet de term 'darmflora'. 'Flora verwijst naar planten,terwijl het hier om micro-organismen gaat. Darmmicrobioom is een betere benaming.'

Direct of via zeug

Verstrekking van voederadditieven aan biggen tot 28 dagen kan op twee manieren. Door de additieven aan de moederzeug via het voer te geven, die ze via de melk doorgeeft aan de biggen, of door de additieven rechtstreeks aan de biggen te geven (iedere dag, oraal, via een sonde).

Het onderzoek nam drie additieven onder de loep: vetzuren met middellange ketens (MCFA), bètaglucanen en galacto-oligosachariden (GOS). Deze additieven werken ieder op een eigen manier. GOS stimuleren vooral de groei van 'goede' bacteriën, waardoor 'slechte' bacteriën worden weggedrukt. Bètaglucanen zijn afkomstig uit celwanden van schimmels en triggeren het immuunsysteem. MCFA hebben vooral een antibacteriële werking.

De proef onderzocht het darmmicrobioom van biggen op dag 1 en dag 31, drie dagen na spenen. Dat gebeurde vrij grofmazig. Schokker: 'We vonden melkzuurbacteriën en streptokokken, maar daarvan bestaan verschillende soorten. Goede en foute. Op het moment van onderzoek waren de detectietechnieken nog beperkt. Nu zijn er betere methoden beschikbaar waardoor je nauwkeuriger kunt vaststellen welke bacteriën zich ophielden in het microbioom van die biggen.'

Meer diversiteit in bacteriën

Dat neemt niet weg dat voederadditieven verstrekken op jonge leeftijd inderdaad invloed heeft op de diversiteit van het microbioom. Zo vonden onderzoekers bij het gebruik van MCFA 'een significant verschil in de diversiteit van bacteriën'. Ook vonden ze aanwijzingen dat verstrekking van voederadditieven leidt tot een hogere activiteit van het immuunsysteem en de stofwisseling.

Of de veranderingen in het microbioom ook zorgen voor gezondere dieren, durft Schokker op basis van dit onderzoek niet te beweren. 'Om daar wetenschappelijk onderbouwd uitspraak over te kunnen doen, had je de proefdieren moeten blootstellen aan ziekmakende bacteriën. Die challenge is niet uitgevoerd.'

Nog een nuancering: een zeer actief afweersysteem is niet per definitie 'beter', benadrukt de onderzoeker. 'Een actiever systeem houdt weliswaar ziektes beter buiten te deur, maar zo'n systeem kost het dier ook meer energie. Dat kan per saldo weer nadelig zijn.'

Additieven vóór spenen hebben dus effect op de samenstelling van het microbioom: verstrekking via de moederzeug is het meest praktisch. 'Een big 28 dagen lang iedere dag oraal additieven toedienen, is niet praktisch. En je kunt het wel aanbieden in de stal, via een drinknippel of via vast voer, maar dan heb je geen controle over de opname. Bovendien, sommige van de geteste additieven zijn echt niet lekker', zegt Schokker. Volgens hem zijn er nu additieven op de markt voor dragende en lacterende zeugen.

Tien bacteriën

Het maag-darmstelsel blijft een interessant gebied als het gaat om gezondheid, vertelt Schokker. 'Zo kun je uit de beschikbare literatuur, in combinatie met computermodellen, destilleren dat in het darmmicrobioom van pasgeboren kuikens tien bacteriën al in staat zijn om 80 procent van de functies te realiseren. We vermoeden dat dit bij varkens niet heel anders zal zijn.'

Verder groeit de aandacht naar de relatie tussen darmen enerzijds en longen anderzijds. Bepaalde stoffen die via de darmen in het bloed terechtkomen, lijken invloed te hebben op de longen en het verloop van infecties of griep aldaar. Wetenschappers hebben zo'n tien stoffen in het vizier.

Wetenschappers kijken nu ook naar de hersen-darmas. Schokker: 'Bij patiënten met parkinson, alzheimer of ALS is het microbioom anders van samenstelling. De vraag is natuurlijk: is dat een gevolg van de ziekte of de oorzaak?'