'Biggen eerst goed vaccineren, daarna pas snel'

Zelf vaccineren is geen hogere wiskunde, maar het hoort wel volgens een strak protocol te gebeuren, valt Idal-expert Lennert Teuwen van MSD Animal Health met de deur in huis. Aan de hand van een poster die MSD heeft ontwikkeld, loopt Teuwen de stappen langs: van opslag en bewaring naar materiaal (naald of naaldloos), voorbehandeling, omgeving en management. En van tijdens de behandeling naar na de behandeling.

Elke stap kent een groot aantal tussenstappen die allemaal van invloed zijn op het succes van een vaccinatie. Daarbij gaat nog weleens wat mis, weet Teuwen uit ervaring. 'Terwijl vaccins daarvoor eigenlijk te duur zijn. Afhankelijk van het aantal vaccinaties dat een big krijgt, gaat het al snel om 1 tot 4 euro per dier. Daarom is het advies om eerst goed te vaccineren en daarna pas snel.'

Voor het vaccineren van biggen geldt: zo laat als kan, maar zo vroeg als nodig is. Via de biest krijgen biggen passieve immuniteit. Het juiste moment is wanneer de maternale immuniteit een vaccinatie niet meer tegenwerkt, maar toch ruimschoots voor het infectiemoment, zeggen Teuwen en Thomas Wijnands van dierenartsenpraktijk Lintjeshof.

Slaat een vaccinatie niet goed aan, dan ligt dat in de regel aan de manier van toedienen of de bewaring. Bij de manier van toedienen gaat het om de juiste plaats en vaccinatiehoek, zodat het vaccin op de goede plaats terechtkomt. Datzelfde geldt voor de plaatsing van de Idal voor naaldloos vaccineren. Bij het voortraject gaat het om zaken als de juiste temperatuur van de koelkast, de houdbaarheidsdatum en het voorkomen van bevriezing.

'De koelkast in de kantine is regelmatig van betere kwaliteit dan die waarin het vaccin wordt bewaard, terwijl dat toch een veel grotere waarde vertegenwoordigt', geeft Wijnands, die Farm Health Coach is bij Lintjeshof, aan. De wekelijkse vaccinatieronde start met controleren of alle benodigde hulpmiddelen aanwezig zijn, benadrukken Teuwen en Wijnands aan.

Naald vaak vernieuwen

Bij vaccineren met de naald zijn dat voldoende wegwerpnaalden van de juiste lengte. 'Een lengte die past bij de te vaccineren dieren', zegt Wijnands. Voor biggen zijn kleinere naalden nodig dan voor zeugen. Vernieuw de naald zo vaak mogelijk, is zijn advies. 'Je schrikt als je een naald goed bekijkt nadat daarmee tien dieren zijn gevaccineerd.' Bij het gebruik van de Idal is, naast dat de (reserve)accu's zijn opgeladen en binnen handbereik liggen, vooral voldoende contacttijd op de huid van belang.

Om te voorkomen dat het varken een koudeshock krijgt, moet het vaccin worden opgewarmd tot lichaamstemperatuur. Dat verkleint tevens het risico op een lokale en algemene entreactie. Vaccineren op een stressmoment, bijvoorbeeld als diarree of een andere ziekte rondgaat, wordt afgeraden.

Om die reden raden Wijnands en Teuwen vaccineren rondom het moment van spenen of transport ook af. 'Biggen vaccineren doe je bij voorkeur dan minimaal vijf dagen voor het spenen', aldus Teuwen.

Hulpmiddelen reinigen

Na een vaccinatieronde moeten de hulpmiddelen worden gereinigd. Een injectiespuit kan in de afwasmachine. Wordt deze handmatig gereinigd, dan is het van belang dat er geen resten van zeep of desinfectiemiddel achterblijven. Bij een entstok kan het opzetstuk gemakkelijk worden vervangen.

Voor de Idal zijn speciale reinigingsflesjes verkrijgbaar om de spuiten door te spoelen. De kop en spike kunnen onder de kraan worden gereinigd en de buitenkant kan met een hygiënedoekje worden schoongemaakt. Teuwen: 'Werken met vieze materialen kan leiden tot schade aan het lichaam en dus aan het welzijn van het dier.'

Vaccineren is doorgaans een routinehandeling. Teuwen en Wijnands benadrukken het belang van monitoren door na afloop van de vaccinatieronde bijzonderheden te noteren. Monitoren en evalueren geven inzicht in hoe goed een vaccinatie is aangeslagen en geven antwoord op de vraag of de gewenste gezondheidsverbetering is bereikt.

Vaccinatieprogramma

Door periodiek de gezondheid op het bedrijf te monitoren, wordt vastgesteld welke ziekten wanneer spelen. Op basis daarvan kan worden besloten tegen welke ziekten wel of niet gevaccineerd moet worden en op welk moment. 'Heb je dit inzicht niet, dan vaccineer je mogelijk tegen ziektes die geen rol spelen of juist andersom', geeft Teuwen aan. Als het nodig is, kan in overleg met de dierenarts het vaccinatieprogramma worden aangepast.

Werken met gezonde dieren resulteert in arbeidsgemak en -plezier. 'Een gezonde big groeit beter en heeft in de vleesvarkensfase een gunstiger voederconversie. Gezondheid tikt op alle fronten door', zegt Wijnands. Hij spreekt van 'return on investment van het vaccin'.

'Bedrijven investeren veel in vaccins, terwijl op arbeid wordt beknibbeld'

Vaccineren lijkt eenvoudig, maar de juiste manier van toedienen bepaalt in belangrijke mate het succes van een vaccinatie. Lennert Teuwen van MSD Animal Health en Thomas Wijnands van dierenartsenpraktijk Lintjeshof geven aan dat het goed trainen van stalmedewerkers lang niet altijd de aandacht krijgt die het verdient. Terwijl een goede training leidt tot een beter resultaat.

Medewerkers zijn zich ook niet altijd bewust van hoe een goed uitgevoerde vaccinatie doorwerkt in het bedrijf. 'Bedrijven investeren vaak veel in vaccins, terwijl op vakbekwaamheid en arbeidstijd wordt beknibbeld', geeft Teuwen aan.

'Biggen vaccineren is vaak een minder populair werkje', vervolgt Teuwen. Het vaccineren van de laatste dieren krijgt daardoor niet altijd de aandacht die het verdient. Wanneer er veel dieren moeten worden gevaccineerd, kan het helpen om de werkzaamheden te rouleren, zodat de handeling ook bij de laatste dieren zorgvuldig verloopt.

Met een goede organisatie en planning kunnen gemiddeld driehonderd biggen per uur goed worden gevaccineerd. 'Moet je bijvoorbeeld duizend biggen vaccineren, dan ben je bijna een halve dag bezig', zegt Teuwen om de intensiteit van het werk te illustreren.

Vaccins slaan beter aan wanneer de ziektedruk op een bedrijf laag is

Vaccins slaan beter aan wanneer op de ziektedruk op een bedrijf laag is en het algehele management op orde is. Komen er steeds nieuwe ziekteverwekkers binnen, dan gaat de ziektedruk omhoog en moet tegen steeds meer ziekteverwekkers worden opgebokst. Thomas Wijnands van dierenartspraktijk Lintjeshof wijst daarom op het belang van een goed bedrijfsmanagement met goede externe en interne bioveiligheid.

Bezoeken aan Oost-Duitsland, waar Lintjeshof onder andere bedrijven met een hoge gezondheidsstatus (SPF) begeleidt, waren voor Wijnands 'een eyeopener'. 'Je ziet hoe soepel bedrijven daar varkens houden, terwijl het managementniveau niet vergelijkbaar is met dat van ons. Geen snotneusjes of traanoogjes. De varkensdichtheid is er weliswaar lager, maar ik krijg het gevoel dat wij in Nederland toch vooral bezig zijn met 'damage control'.'

Met een goede interne bioveiligheid kan het verslepen van ziektekiemen tussen verschillende groepen worden voorkomen. Ook een goede quarantaine en adaptatie van de gelten is van invloed en kan de ziektedruk flink verlagen. In zijn algemeenheid geldt dat van jong naar oud gewerkt hoort te worden.