'Groenblauw paardenerf biedt meerwaarde'

De Europese doelstelling is dat 10 procent van het Nederlandse landschap in 2050 groenblauw is dooraderd. Dat betekent dat er voldoende en divers groen en water is, zodat er een biotoop voor verschillende soorten ontstaat. Meer biodiversiteit dus. Maar hoe doe je dat?

Inga Wolframm, lector duurzame paardenhouderij en paardensport bij Hogeschool Van Hall Larenstein, meent dat de paardensector hierbij een belangrijke rol kan spelen. Dit onderzoekt ze in het project Biodiverse Paardenhouderijen. Ook ontwikkelt ze adviezen en handvatten voor paardenhouders. Daarvoor ontving ze 300.000 euro subsidie via de regeling Raak-mkb van Regieorgaan SIA.

Volgens Wolframm is er een duidelijk verband tussen de paardensector en de groenblauwe ruimte, al werd hier tot nu nog niets mee gedaan. 'Toen ik twee jaar geleden mijn lectoraat begon, was de paardensector vooral bekend door de successen van Anky van Grunsven. Maar als je iets verder kijkt, blijkt dat mensen die paarden houden, ook graag buiten in de natuur zijn.'

Daarom zette de lector in 2022 een enquête uit waarbij landschapselementen op het erf van paardenbedrijven werden geteld. 'Paardenhouders zitten op het platteland en hebben land. Eigenlijk is het raar dat zij nooit eerder zijn betrokken bij vraagstukken over biodiversiteit, terwijl deze bedrijven vaak heel geschikt zijn om groenblauw te integreren.'

De paardenhouderij bleek het, met 12 procent groenblauwe dooradering, niet eens slecht te doen. Maar het kan altijd beter. Volgens Wolframm op een manier waarop zowel de biodiversiteit, de maatschappij, de paarden als de houder er wel bij vaart.

Fors gestegen kosten

'Je ziet veel hippisch ondernemers worstelen met hun verdienmodel. De fors gestegen kosten worden vaak niet of niet genoeg doorberekend aan klanten. Stel nu dat je als ondernemer landschap creëert dat niet alleen goed is voor de biodiversiteit, maar dat ook iets toevoegt aan het welzijn van je paard. Dat is een meerwaarde die je mee kunt nemen in je prijzen', legt de lector uit.

Met 22 praktijkpartners – pensionstallen, maneges en particuliere houders – wordt in kaart gebracht hoe dat precies moet. Eerst wordt gekeken wat er allemaal al is wat betreft biodiversiteit. Vervolgens wordt een analyse gemaakt van het gebied waar de ondernemer is gevestigd, en een verkenning gemaakt van de belangrijkste stakeholders.

Met PaardenBoom, een kwalitatief meetinstrument ontwikkeld op basis van de BoerenBoom van lector Ron Methorst en collega's van Aeres Hogeschool, worden zestien aspecten van een paardenhouderij in kaart gebracht. Denk aan sociale kracht, verdienmodel en product, en ecologische waarde.

Vervolgens wordt gekeken wat uitdagingen zijn om met groenblauwe dooradering aan de slag te gaan. Ten slotte wordt onderzocht hoe een optimale inrichting eruit zou kunnen zien, rekening houdend met gebiedseigen kenmerken, biodiversiteit, paardenwelzijn en financiële duurzaamheid.

Dit klinkt ingewikkeld, maar bij een van de projectpartners werd dit al werkelijkheid. 'Deze manege en pensionstal in Leusden ligt ingebed tussen een industriegebied, de Grebbelinie en de A28. Eigenlijk is het overgangsgebied tussen natuur, stad en snelweg. We hebben gekeken hoe we deze functies mooier konden verbinden en het landschap beter in konden richten voor de paarden', stelt Wolframm.

Omdat zowel provincie Utrecht, de gemeente als het agrarisch natuurcollectief BoerenNatuur Oost enthousiast waren, ging het allemaal veel sneller dan verwacht. Inmiddels zijn twee paardenweides opnieuw ingericht met grote poelen, hagen, bomen en nieuwe aanplant.

Potjes vaker aanspreken

De lector vervolgt: 'Binnen twee weken was het werk klaar en het heeft de stalhouder niets gekost. Er zijn potjes voor zulke projecten, in dit geval uit het Programma Landelijk Gebied. Die moeten we vaker aanspreken. Het in te richten landschap moet daarvoor wel landbouwgrond zijn.'

Een voorbeeld dat behoorlijk vooruitloopt op het onderzoeksproject, is dit jaar begonnen en duurt twee jaar. 'Dat is niet lang, maar we hebben in een korte tijd al veel bereikt', lacht Wolframm, die meteen laat weten dat 3 ton subsidie niet veel is voor zo'n project.

'We hebben alles voorbereid met onze onderwijspartners en het onderzoek ingebed in het onderwijs. Studenten gaan op pad om data te verzamelen, fauna in kaart te brengen en interviews af te nemen', licht de lector toe.

Ook interessant voor beleidsmakers

'Het einddoel is om aan paardenhouders te laten zien wat zij op hun eigen grond kunnen doen aan biodiversiteit en paardenwelzijn, compleet met landschapsinrichtingsvoorbeelden. Hopelijk is dit ook interessant voor beleidsmakers op lokaal, provinciaal en landelijk niveau', zegt Wolframm.

De paardensector kan wezenlijk bijdragen aan de grote maatschappelijke opgaven die er liggen, is de overtuiging van de lector. 'Dat is mijn grootste drijfveer: we kunnen meer dan alleen op paarden rijden. Dit helpt het paardenwelzijn vooruit en de maatschappij profiteert mee', stelt ze.

'Het is misschien een nieuwe manier van denken, maar door deze te integreren in het onderwijs, pikken jongeren het al op en kunnen zij helpen om een duurzame bedrijfsvoering te realiseren', zegt Wolframm.

'Duidelijker zijn over wat klanten krijgen voor hun geld'

Een van de praktijkpartners in het project Biodiverse Paardenhouderijen is Erve Vleerboer in het Overijsselse Albergen. Eigenaar Thijs Mensink: 'In 2004 zijn we gestopt met melkvee. Na wat zoeken zijn we in 2007 met paarden begonnen.' Er zijn nu 35 stallen, een rijhal, buitenbaan en springweide. Het bedrijf beschikt over 14,5 hectare grond.

Er is al veel groen. 'We hebben een bomenlaan, sloten met wallen erlangs, houtsingels om de weides, een plasdrasgebied en doen aan weidevogelbeheer. Het is mooi dat er tussen de grote weilanden van melkveehouders her en der paardenhouderijen zitten. Onze grond is ruwer, er leven meer insecten. Belangrijk, want zonder insecten kunnen wij ook niet leven', licht Mensink toe.

Studenten hebben op Erve Vleerboer vogels en vlinders geteld. Ook is het bedrijf langs het meetinstrument PaardenBoom gelegd. Er wordt nog in kaart gebracht wat er groener kan.

Verdienmodel duidelijk maken

De ondernemer staat daar open voor, maar voor niets gaat de zon op: 'Wie gaat dat betalen? Klanten hebben vaak niet door wat alles kost en verwachten wel veel. Dat groen een meerwaarde is voor paarden, is moeilijk hard te maken. Ik hoop dat dit project duidelijker maakt wat het verdienmodel precies is en wie voor aanleg en onderhoud gaat betalen.'

Mensink ziet ook een rol voor ondernemers zelf: 'We moeten duidelijker zijn over wat klanten krijgen voor hun geld. Daarom heb ik een gedetailleerde prijslijst. Als iedereen opener zou zijn over de werkelijke kosten, staan we als sector sterker. Daarbij zou het hartstikke mooi zijn als we het landschap ook nog groener kunnen maken.'