Terschelling proeftuin voor klimaataanpassing

Op het land van melkveehouder Gerard Cupido, een van de negen gangbare melkveebedrijven op Terschelling, worden proeven uitgevoerd om gras- en kruidenmengsels zouttoleranter te maken. Daarnaast zijn er nog twee biologische melkveebedrijven, drie schapenbedrijven, drie paardenbedrijven en twee vleesveebedrijven op het eiland.

Gerard en Marion Cupido hebben een melkveebedrijf met 145 melkkoeien en 70 stuks jongvee. Zij heeft een baan buitenshuis, hij krijgt hulp van zijn vader en in het weekend is er nog een medewerker. Ook springt zoon Hidde bij.

Verschillende soorten grasland

Het bedrijf heeft 110 hectare land in gebruik: 90 hectare in de polder en 20 hectare in de duinen. De graslandproef wordt uitgevoerd in de landbouwpolder aan de kant van de Waddenzee. Wie denkt dat de polder tussen de dorpen en de waddendijk maar één soort grasland is, moet toch eens beter kijken.

'We hebben hier klei, veen en zand, allemaal in dezelfde polder. Het is erg complex hier', zegt Cupido. 'Kijk, daar loopt een oude slenk', wijst hij. 'Die hebben we in overleg met de gemeente laten zitten en daar ligt nu een 22 junipakket op. En daar hebben we een stukje kruidenrijk grasland. En dat perceel mogen we na 15 juni maaien.'

Complex is ook de waterhuishouding en de gevolgen daarvan op de grasgroei. Reden voor de melkveehouder om deel te nemen aan het project 'Toekomstperspectief Polder Terschelling'. Op zijn perceel worden grasproeven gedaan.

Steeds extremere omstandigheden

'We willen graag weten welke grassoorten het het beste doen in de Terschellinger polder', vat de melkveehouder de proef kort samen. 'We hebben hier te maken met steeds extremere omstandigheden zoals natte winters, droogte, verzilting en ganzendruk. Vooral tegen de dijk is de overlast van ganzen groot. Ze vreten niet alleen het gras op, maar nemen via hun poten ook zout van het wad mee naar binnen', zegt hij.

'Daarnaast komt er via de lucht ook zout op het gras terecht; 'zoute spray' noemen we dat. Voor die omstandigheden zijn we op zoek naar een geschikte grassoort die daartegen kan. Het kruidenrijke mengsel is vooral bedoeld voor de weidevogelpercelen die we hier ook hebben', legt de ondernemer uit.

Kaas

Het belang van productief grasland neemt toe met het oog op de beperkingen waarmee de Terschellinger boeren te maken hebben. De toenemende ganzendruk kost gras. Daarnaast mag 20 procent van de polder pas na 15 juni worden gemaaid. Dat is een voorwaarde om de melk te mogen leveren voor de eilander kaas, de Skylger, die onder de vlag van FrieslandCampina wordt geproduceerd en vermarkt.

'Als Terschellinger boeren willen we uiteindelijk alle melk van het eiland verwerken tot deze kaas. Dat kan op het eiland zelf, want de kaasfabriek kan de capaciteit van 6,5 tot 7 miljoen liter aan. De fabriek verwerkt nu nog maar 1,5 miljoen liter. De rest gaat naar de vaste wal. De afzet van de kaas wil nog niet zo vlotten', constateert Cupido.

De twee biologische melkveehouders maken hun eigen Terschellinger kaas in de kaasfabriek.

'Als je op 20 procent van je land een maaibeperking hebt, dan moet je van de rest het maximale zien te halen', licht de melkveehouder het belang van de grasproeven toe.

'Je moet als melkveehouder voor je ruwvoer zelfredzaam zijn, zeker hier op Terschelling. Aanvoer van ruwvoer is hier veel te duur. Maar dan moet je wel voldoende ruwvoer van goede kwaliteit zien te winnen. Het gras moet daarom niet alleen tegen verdroging en verzilting kunnen, maar ook smakelijk zijn voor de koeien', legt de ondernemer uit.

Kleurverschillen

Op het proefperceel is aan de kleurverschillen en de hoogte van het gewas goed te zien dat er verschillende soorten gras zijn ingezaaid. Het perceel is twee jaar geleden ingezaaid. Door de ganzendruk kan er in juli pas echt worden gemaaid en onderzocht.

Cupido: 'Van elke strook worden aparte balen gemaakt die worden gewogen. Ook worden versgrasmonsters genomen en wordt in de winter onderzoek naar de smakelijkheid gedaan.' De drie soorten die als beste uit de bus komen, worden volgend jaar grootschaliger in een naastgelegen perceel ingezaaid.

De grasproeven zijn niet het enige onderzoek op het eiland. Onderzoekers van Deltares brengen het watersysteem in kaart en zoeken naar mogelijkheden om zoetwater vast te houden. Dit gaat verzilting tegen en is gunstig voor de zoetwatervoorziening en het weidevogelbeheer.

Natte voeten

Maar even verderop is sprake van toenemende wateroverlast. 'We hebben 20 hectare land in beheer in de duinen. Dat land heeft mijn opa ooit ontgonnen en pachten we nu van Staatsbosbeheer. Het is er nu nog te nat om erop te gaan; de binnenduinrand wordt steeds natter. Daar heeft de recreatie ook last van, de kampeerders krijgen natte voeten', zegt de melkveehouder.

'Dat heeft te maken met het feit dat het in de winter steeds natter wordt en dat door de zeespiegelstijging de druk op de zoetwaterbel in de grond groter wordt. De bel wordt omhooggedrukt en daardoor wordt het steeds natter. We hebben dus niet alleen verdroging, maar ook vernatting', legt de ondernemer uit.

De complexe situatie is voor Cupido geen reden om de handdoek in de ring te gooien. Integendeel. Hij heeft plannen om op termijn 26 hectare van de buurman over te nemen en de stal uit te breiden. 'We hebben altijd geïnvesteerd in grond – mijn ouders ook al – en hoeven daarom gelukkig geen mest af te zetten. Dat is extra duur als je op een eiland woont.'