Voorjaar: nieuw leven en adrenaline

Pasen staat voor een nieuw begin. In het voorjaar komt de natuur tot leven. Een mooie maar spannende periode voor boeren en tuinders. Is de grond bekwaam, valt er genoeg maar niet te veel regen, wat doet de temperatuur, wat brengt het groeiseizoen? Spanning en adrenaline. Maar die adrenaline helpt ook om na de winter weer op gang te komen. Bekijk hieronder hoe verschillende ondernemers het voorjaar inluiden.

'We willen de mooie kanten laten zien'

'We zijn in 2014 hier begonnen met het bedrijf en inmiddels weet iedereen in de buurt wel wie Boer Bart is. Wij doet het ook allemaal op een andere manier. We zijn een biologische melkveehouderij en Bart is samen met zijn vader naar Denemarken gegaan om het eerste koppel Jersey-koeien te kopen. We proberen onze koeien zoveel mogelijk buiten te laten lopen en er rennen kippen achter de koeien aan.

'Inmiddels hebben we een winkel, verzorgen we lunches en kookt een bekende chef elke donderdagavond meerdere gangen van hoog niveau van onze eigen boerderijproducten.

'Maar het belangrijkste is dat we ook de mooie kanten van het boer zijn willen laten zien. Dat voelt ook echt als onze missie. Niet om te overtuigen, maar kom en ervaar hoe het is en hoe het kan zijn.

Leren in de buitenlucht

'In 2019 begonnen we met het speelgedeelte. Zelf jonge ouders, waren we op zoek naar plekken waar je rustig met je kinderen kunt zitten en waar het ook veilig is. Wij krijgen hier schoolreisjes, kinderfeesten en ook veel daggasten. Hiermee stimuleren we ook dat kinderen weer lekker de buitenlucht ingaan en tegelijkertijd krijgen ze wat mee over de koeien en zo.

'Het voorjaar begint met de koeiendans tijdens een open dag. Alleen dit jaar was het zo slecht dat de koeien vrijwel meteen weer naar binnen liepen. Kinderen hebben een zaadje geplant in potjes die nu allemaal in de kas staan. Op 18 mei hopen we dat de kinderen weer komen om het plantje in onze moestuin te zetten.'

'De geit is heel weersgevoelig'

'Het is echt lammertijd bij ons. We hebben de afgelopen vier dagen elke dag maar twee lammetjes gehad. Vandaag zijn het er tien, dus het is een drukke dag. We hebben twee pieken voor het lammeren. Deze, die is begonnen in februari, en in oktober lammeren bij ons ook geiten af. Dit hebben we gedaan om de werkdruk te spreiden. Als alle lammetjes nu geboren zouden worden dan zouden we ook niet genoeg plek hebben in de lammerenstal.

'We hebben 1.300 melkgeiten en ongeveer 350 lammetjes. Mijn vader is in 2000 begonnen met 300 geiten. Ik ben het bedrijf nu aan het overnemen van mijn ouders. We hebben 100 hectare grond en telen al het voer voor de geiten zelf. Alleen het krachtvoer moeten we kopen. De mest kunnen we kwijt op het eigen land.

Meer melk als de zon schijnt

'Je wordt vrolijk van het voorjaar, de geiten ook. De geit is heel weersgevoelig. Als het warmer en zonniger wordt, gaan ze echt meer melk produceren. In de winter zakken ze allemaal iets in. Zeker als straks de nachten iets warmer worden en de zon schijnt dan stijgt de productie zonder dat we aan het voer iets veranderen.

'Een geit is heel autistisch, die wil elke dag exact hetzelfde hebben. Als je ze naar buiten jaagt, krijg je wel meer wisseling. Onze geiten gaan nu nog niet naar buiten, maar we gaan daarmee starten met de jonge geiten die nog geen melk produceren.'

'Bij ons begint het voorjaar al heel vroeg'

'Als je lammetjes buiten ziet dan begint het voorjaar, zeggen de mensen. Dus bij ons begint het voorjaar heel erg vroeg. Deze schapen hebben ongeveer 20 dagen binnen gestaan, voordat ze op 24 januari weer naar buiten konden. We houden de lammeren zo kort mogelijk binnen. Sommigen zijn pas een week oud en dan gaan ze al naar buiten. We kijken dan wel of ze een goede vacht hebben. Dit jaar was het heel nat, maar de temperatuur was goed.

'Het was een moeilijk voorjaar omdat het zo nat was. Ik heb wel oppervlakte voor de schapen maar dat is bij boeren op grasland, op groenbemester of graszaadland, maar de percelen waren allemaal zeiknat. Dan moet je sneller doorweiden.

Biodiversiteit bevorderen

'Het zijn Kempische heideschapen, dat zijn meer natuurschapen, met een wat dikkere vacht. Begrazing met schapen is gewoon leuk. Dat doe je niet alleen omdat je schapen leuk vindt, maar ook omdat je met ecologisch natuurbeheer bezig bent. Je ziet resultaat. Je doet het in feite om de biodiversiteit toe te laten nemen.

'Ik rij langs grasland en dan denk ik: hier moet je schapen op zetten, die kunnen dat lekker kort eten. Dan hoeven de boeren niet te klepelen of de vegetatie dood te spuiten. Groenbemester en alles wat met gras te maken heeft vreten de schapen. De kudde hier loopt op een veld met veldkool. Dat is eigenlijk niet zo goed voor de schapen. Ze kunnen eiwitvergiftiging krijgen. De boer zou er in zijn bouwplan al rekening mee moeten houden dat als hij de groenbemester laat opeten door schapen, hij er een grasmengsel doorheen doet.'

'Waarom niet gewoon eten uit eigen gebied?'

'Kijk, vanaf hier zie je de flats van Tilburg. Toen ik hier dertig jaar geleden mijn huis bouwde, dacht ik, daar wonen 300.000 mensen die appels eten uit Limburg, peren uit Noord-Holland en prei uit Gelderland. Waarom kunnen we niet gewoon eten uit eigen gebied?

'Vanuit dat idee ben ik een boerderijwinkel begonnen met zoveel mogelijk producten uit de eigen regio. Nu is de boerderijwinkel een belangrijke poot van ons bedrijf. Van de tien hectare hebben we zeven hectare in productie met fruitbomen.

Bloei vijf weken eerder

'Toen ik vijftien was bloeiden de stoofperen rond 30 april, nu bloeien diezelfde perenbomen al op 19 maart. In 35 jaar tijd is dat in kleine stapjes vijf weken eerder geworden. Van oudsher willen fruittelers het liefst dat de periode tussen de bloei en ijsheiligen, half mei, zo kort mogelijk is. Want in die periode heb je kans op schade door nachtvorst in de bloemen. Maar ja, ook de strenge winters kennen we niet meer.

'Het voorjaar is bloei. Dit is het mooiste en ook het spannendste moment. Je wilt nooit een te zware bloei want dat kost die boom heel veel energie. Waarschijnlijk krijg je dan ook veel vruchten die wat kleiner zijn. Je wilt ook nooit een te dunne bloei omdat je dan gewoon te weinig vruchten krijgt. Spannend, omdat je niet weet of al die bloemen mogen uitgroeien tot gezonde vruchten.'

'Als ze het gras ruiken, willen ze naar buiten'

'Het is altijd leuk als de koeien in het voorjaar voor het eerst naar buiten gaan. We nodigen mensen uit de omgeving uit om daarvan mee te genieten. Het is ook bewustwording van de burger en geeft meer betrokkenheid bij de boerderij. Ik kijk ernaar uit en de koeien ook. Ze weten: 'in het voorjaar mogen we weer naar buiten'. Als dan de zon schijnt ruiken ze natuurlijk ook het gras. Er kwamen mensen vlak bij de stal en toen dachten ze, nou gaan we.

'Samen met mijn familie runnen we deze boerderij. We hebben melkvee, vleesvee, tuinbouw en zuivelverwerking. We melken rond de vijftig blaarkoppen en we hebben ossen lopen in natuurgebieden.

Blaarkop is bedreigd

'Blaarkop is een oudhollands dubbeldoelras uit Groningen. Het is een bedreigd ras, met nog zeshonderd moederdieren in Nederland van waaruit gefokt wordt. Het overgrote deel van de kalveren houden we zelf. De stiertjes worden geost en gaan de hei op. De vaarsjes zijn voor vervanging van het melkvee.

'Het unieke van ons bedrijf is dat alle producten die we maken rechtstreeks naar de consument gaan. Daarvoor hebben we vijf zelfbedieningswinkels in de regio. De klanten krijgen een sleutel. Ze schrijven op een lijst of in een app wat ze hebben meegenomen. Iedere maand rekenen we af via automatische incasso. Alleen de zuivel in flessen moet besteld worden zodat we niets hoeven weggooien.'

'Dit bloeiende veld is het voorjaarsgevoel'

'Wij zijn vanuit een probleem bio geworden. De grond had allerlei bodemziektes. Een daarvan was tulpenstengelaal en we hebben echt alles geprobeerd met chemie om daarvan af te komen. Uiteindelijk was het dus de bodemweerbaarheid die te laag was. Te weinig positieve schimmels in de grond, te weinig variatie in bacteriën en dat is de reden dat wij omgeschakeld zijn naar bio.

'Dat was 11 jaar geleden en in die tijd is er gigantisch veel veranderd. Wij zijn er helemaal niet op uit dat chemische middelen allemaal verdwijnen, maar we zijn wel blij dat we die voorsprong hebben, dat we zonder kunnen.

'We gebruiken biologische gewasversterkende middelen die we zelf maken met gefermenteerde bonen, brandnetel, heeremoes en zeewier. Alles telen we zelf, brandnetels plukken we langs onze velden. We maken onze eigen compost en bokashi.

Spannendste jaar ooit

'Dit jaar was het spannendste jaar ooit om mechanische onkruidbestrijding te doen, vanwege de vele regen. Het is super goed gelukt. Dat vind ik nog het allerleukste. Ik heb de machine die de bestrijding doet zelf gemaakt want zo'n machine was er niet. Niks is meer hetzelfde als op ons bedrijf hiervoor.

'In oktober plant je de bollen, dat was ook spannend. Het was alleen maar regen tot Kerstmis. Eerst was het te droog en te warm. Toen werd het te nat.

'Uiteindelijk zit alles erin en komt het op. Daar word ik helemaal blij van. Dit bloeiende veld is het voorjaarsgevoel.'

'Je moet adrenaline hebben om op gang te komen'

'Bij het nieuwe voorjaar hoort een zekere spanning. Als dadelijk het seizoen in de zomer loopt, heb ik die spanning eigenlijk helemaal niet meer. Je moet die adrenaline hebben om weer aan de gang te komen na de winter. Anders dan komt het niet goed.

'We hebben 100 hectare broccoli en een hele strakke planning. We oogsten en planten tegelijk. Je oogst en binnen tien dagen moeten er weer nieuwe planten op. We begonnen te planten op 10 maart. We oogsten de eerste broccoli op 25 mei en de laatste op 15 november. Dat is best een lang seizoen.

'In principe planten we 4 hectare per week en we oogsten 24 weken lang. Dit is het derde jaar dat wij deze plantmachine hebben. Het scheelt vier mensen en het gaat ongeveer even snel. Ik zat altijd met het probleem dat ik moest planten en geen mensen had. Je kan geen mensen aannemen voor een dag in de week. Deze machine is daar een perfecte oplossing voor.

Groente is booming

'Wij zitten al 25 jaar in de broccoli en het was niet altijd makkelijk. De laatste jaren is daar verandering in gekomen. We doen het natuurlijk al lang dus je krijgt het steeds meer in de vingers. Groente is ook booming geworden.

'Klimaatverandering is wel een probleem in Europa. Door droogte in Spanje en Frankrijk groeien sommige producten daar niet meer goed en moeten ze die van elders halen. Daar waar Spanje in het verleden zelfvoorzienend was, gaat er nu in ons teeltseizoen broccoli van Nederland naar Spanje.'

'En dan begint het te kriebelen'

'Mijn vrouw en ik begonnen in 1993 met 1 hectare land. Toen wij de boerderij van mijn ouders overnamen wilde ik het anders doen en zijn we helemaal opnieuw begonnen. Zo rolde ik de asperges in en daar heb ik heel veel plezier in gekregen.

'De laatste 7 jaar hebben we grote stappen gemaakt en nu zitten we op 75 tot 80 hectare. Je moet niet onderschatten hoe zwaar dat was. We hebben werk voor 110 mensen en om dat aan de gang te houden hebben we 200 mensen nodig. Ik besteed er veel aandacht aan. Ik ga altijd zelf naar Polen en Bulgarije, ik wil de mensen in de ogen kijken.

Verschrikkelijk nat

'Aspergeteelt is mooi, het is een prachtig product. In januari start de voorbereiding, dan gaan we de bedden maken. We hebben 1 hectare glas met verwarming en 5 hectare verwarmde teelt buiten. Zeker dit jaar was het een uitdaging om de percelen oogstklaar te krijgen. Het is verschrikkelijk nat. We verwarmen de grond buiten met verwarmingingsslangen naar 19 graden onder de plant. Daar starten we mee in de tweede week van februari.

'In de kas starten we eind februari en buiten twee weken later. We zijn nu een goede week bezig en dan begint het te kriebelen. Die eerste asperges zijn leuk, daar doe je het voor. Ik kan er echt van genieten als dat mooie asperges zijn. Het direct verkopen aan de klant in de boerderijwinkel is de kers op de taart.'

'Het voorjaar geeft wel een bepaalde druk'

'Het voorjaar brengt wel een bepaalde druk met zich mee. Je zit eigenlijk tussen twee kwaden. Je wilt zo vroeg mogelijk beginnen, omdat je veel werk hebt met zaaien en poten. Maar aan de andere kant moet de grond ook bekwaam zijn. Dus je bent altijd aan het kijken, kan het nu of kan het niet.

'Hoe langer je wacht in het voorjaar, hoe beter de grondstructuur, maar ook hoe korter het groeiseizoen weer is. Het is een beetje onderbuikgevoel, je kijkt en denkt op een gegeven moment: nu gaat het wel.

'Dit jaar wordt het een laat voorjaar. Alles was net mooi opgedroogd en toen kwam er afgelopen maandag weer 30 millimeter regen naar beneden.

Verzadigde markt

'We telen al zeven jaar spelt in ons bouwplan. We hebben een traditioneel akkerbouwbedrijf met aardappelen, bieten en granen. Vroeger hadden we tarwe, maar spelt levert iets meer op en is een vrij gemakkelijk gewas. Maar vorig jaar, en ook dit jaar, is de markt een beetje verzadigd geraakt waardoor de prijs naar beneden is gegaan. Het stro raken we iets lastiger kwijt. Dat is wel een nadeel van spelt, de mensen willen liever tarwestro.

'Toen wij pas begonnen hadden we ook nog vee, maar de stal was heel ouderwets. De koeien waren een belangrijke tak in ons bedrijf qua inkomen, een basis en een buffer. Dus moesten we er een goed alternatief tegenover zetten om met de koeien te stoppen. Wij zijn toen begonnen met de boerderijwinkel. Daar zijn we heel blij mee.'