'Gebiedsprocessen kosten meer tijd; natuurdoelen zo niet haalbaar'

Dit zijn enkele conclusies uit het rapport 'Lerende Evaluatie Natuurpact' van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Hierin staat een terugblik op tien jaar natuurbeleid. PBL en Wageningen UR evalueerden, in samenwerking met Rijk en provincies, de uitvoering van het Natuurpact. Op basis van deze evaluatie trokken zij tien lessen die relevant zijn voor het huidige en toekomstige beleid voor de land- en tuinbouw en het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG).

Het Rijk en provincies spraken in 2013 het zogeheten ‘Natuurpact’ af. Dit betekende een verregaande decentralisatie van het natuurbeleid van het Rijk naar de provincies. De eerste ambitie van het pact was om in de periode 2011-2027 80.000 hectare nieuwe natuur te realiseren. Inmiddels is hiervan ruim 45.000 ha gerealiseerd. In het huidige tempo wordt de beoogde 80.000 ha in 2027 niet gehaald.

Natuurherstel

De tweede ambitie betreft natuurherstel. Hiervoor is afgesproken dat een grotere inzet op herstel van het ecologisch systeem nodig is. De recente stapeling van beleid in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) heeft de uitvoering van het natuurbeleid bemoeilijkt en zelfs vertraagd.

In het Natuurpact werd ook afgesproken om de natuur beter te verbinden met de economie en met de maatschappij – de derde ambitie. De laatste twee ambities kenden geen concrete doelstellingen en zijn door de provincies op verschillende manieren opgepakt met stimulerend beleid.

Transitie landbouw noodzakelijk

Na tien jaar Natuurpact concluderen PBL en WUR dat het natuur- en landbouwbeleid in elkaars verlengde liggen. Om de Natura 2000-doelen te halen is een verregaande verandering van de agrarische bedrijfsvoering nodig, bijvoorbeeld naar een extensieve of natuurinclusieve vorm van landbouw.

Boeren hebben daarbij niet alleen duidelijkheid nodig over wat er van hen wordt gevraagd, schrijft PBL, maar ook financiële ondersteuning en aangepaste regelgeving vanuit het Rijk of de provincie. Dat geldt met name voor agrarische bedrijven in de buurt van natuurgebieden, in de overgangsgebieden. .

Vrijwilligheid

De beleidsstrategieën die de provincies hanteren bij het realiseren van de ambities van het Natuurpact draaien in de kern om vrijwilligheid en bereidwilligheid. Deelnemen op basis van vrijwilligheid kan vertraging opleveren. In de evaluatie noemt PBL mogelijkheden om sneller nieuwe natuur te realiseren.

Zo kunnen provincies meer prioriteit leggen geven aan de verwerving van grond en kunnen zij versneld 'ontpachten', waarbij pachtovereenkomsten worden beëindigd. Ook kan worden overgegaan tot volledige schadeloosstelling en additionele financieringsbronnen, bijvoorbeeld vanuit het NPLG. PBL stelt dat onteigenen in het uiterste geval voor een versnelling kan zorgen, als de politiek daar voor kiest.