Jarenlang volhouden resulteert in realisatie nieuw stalconcept

Melkveehouder Jan van Esch uit het Brabantse Heukelom zag van begin af aan toekomst in de innovatieve Koeientuin. 'In mijn beleving is dit concept met het scheiden van de mest bij de bron de toekomst', zegt hij. Niet alleen omdat het de ammoniakemissie sterkt vermindert, maar ook omdat er in zijn omgeving veel vraag is naar urine en vaste mest.

De Koeientuin is een vrijloopstal waarin de koe haar natuurlijke gedrag kan volgen, met veel ruimte, natuurlijk groen en een innovatieve vloer die zorgt voor scheiding van meststromen bij de bron. Bij de ontwikkeling ervan stond als eerste vraag centraal: wat wil de koe? Andere vragen waren: wat wil de samenleving en wat wil de melkveehouder?

Lange aanlooptijd

Het stalconcept had een lange aanlooptijd. Dat kwam vooral door onbekendheid erover bij de overheden, die volgens Van Esch geen vertrouwen hadden in mestscheiding bij de bron. Daardoor haakten veehouders af. In het Gelderse Groenlo is een proefstal gebouwd.

De Brabantse melkveehouder hield vol. Hij bouwt nu de Koeientuin 2.0. Samen met Paul Balemans van Arvalis, die het totale proces begeleidde, diende hij een proefstalaanvraag in. De provincie wilde meewerken als de stal een RAV-code zou krijgen, als bewijs dat ammoniakemissie aan alle eisen voldoet. Maar de beoordelingscommissie ging ervan uit dat de emissie veel hoger zou zijn dan de 7 kilo per koe per jaar die in de aanvraag stond en keurde het verzoek af.

De volgende stap was een verzoek om vrijstelling van de ammoniaknorm op basis van een hardheidsclausule. De provincie verleent soms zo'n hardheidsclausule voor voorlopers bij een gewenste ontwikkeling. Maar ook dat stuitte op weerstand. De melkveehouder gaf niet op. 'Jan van Esch laat zich niet zomaar aan de kant zetten', zegt hij.

Vervolgens trad het provinciebestuur af. Het lukte Van Esch en Balemans om met het nieuwe bestuur een hardheidsclausule overeen te komen. Daarmee was hij er nog niet. Het duurde daarna nog een jaar voordat de gemeente een bouwvergunning verstrekte, mede omdat een aanpassing van het bestemmingsplan nodig was en omdat de melkveehouder de bouwblokken aan weerszijden van de weg als aparte eenheden wilde behouden.

Financiering

'Dat geeft een betere uitgangspositie voor de ontwikkeling van beide locaties', legt Balemans uit. Daarna kostte het nog een jaar voordat de bank financierde.

'De politiek en ambtenaren bleven maar vragen stellen', zegt Van Esch. Als ze kleinere bedrijven zoals het onze willen behouden, laat ze dan zorgen dat een vergunning binnen veel kortere tijd wordt verleend. Geen enkele veehouder met een bedrijf zoals wij kan zoveel geld en tijd investeren in een nieuwe stal en zo lang in onzekerheid zitten.'

Wensen van samenleving

Niet alleen de gunstige technische eigenschappen waren voor de ondernemer reden om te kiezen voor het stalconcept. Ook de wensen van de samenleving wogen zwaar mee. Het gezin heeft op het erf ook een melktap en een kinderdagverblijf waar honderden kinderen met hun ouders komen en waar tientallen personeelsleden werken. Het bedrijf ligt bovendien langs een druk fietspad, op nog geen kilometer van Tilburg, Berkel-Enschot en Oisterwijk. 'Op mooie zondagen lopen hier soms zestig mensen op het erf. Er zijn de hele dag mensen die zien wat wij doen. De Koeientuin geeft een positief beeld van de veehouderij. Dat vinden we belangrijk.'

De familie wil daar meer op inspelen. Ze denken aan de aanleg van een terras waar ze bezoekers wat kunnen aanbieden en aan de verkoop van zuivelproducten. Jongste dochter Kim is daar al volop mee bezig.

Grote verandering

Voor de koeien wordt de verhuizing een grote verandering. Ze krijgen met zo'n 18 vierkante meter veel meer ruimte dan in de huidige oude donkere stal. In de stal komen bovendien bomen en struiken. 'Dat kost ruimte', zegt Van Esch. 'Maar het geeft een mooi plaatje voor de mensen en het zorgt voor verkoeling.'

Bijzonder is ook de High Welfare Floor van zacht en stroef kunststof. Koeien kunnen daarop comfortabel liggen en lopen. De urine zakt door de poriën en de vaste mest blijft erop liggen. Een speciaal ontwikkelde mestraaprobot verwijdert de dagverse vaste mest. Dat beperkt de ammoniakemissie.

Scheiding bij de bron

De scheiding bij de bron levert een belangrijke bijdrage aan het rendement van de stal. Want bij boomkwekers in de omgeving is vraag naar urine en vaste mest. Nu betaalt de melkveehouder nog fors voor mestafzet. Straks krijgt hij ervoor betaald. 'Dat kan wel een jaarinkomen schelen', verwacht hij.

De koeien verhuizen op 23 mei. Van Esch: 'De dagen ervoor en erna liever niet storen.'