Kidneybonen gedijen goed op Zeeuwse bodem

De peulvrucht wordt van oudsher voornamelijk in Noord-Amerika en Canada geteeld, maar akkerbouwer Berend Boone uit het Zeeuwse Waarde teelt voor het tweede jaar op rij On the way to PlanetProof-kidneybonen voor HAK. Dit seizoen 5 hectare in Rilland, in het oosten van Zuid-Beveland.

'We waren op zoek naar een gewas met een goed saldo als aanvulling op het areaal rustgewassen. HAK houdt rekening met de meerkosten voor het keurmerk', geeft Boone aan. 'Dat is niet vanzelfsprekend en het maakt de teelt ondanks de risico's interessant.' De fabrikant experimenteert al enkele jaren samen met coöperatie CZAV met de teelt van exotische bonensoorten, zoals kidneybonen, zwarte bonen en kikkererwten.

Vraag naar eiwitgewassen groeit

CZAV-manager Granen, Zaden en Peulvruchten Jurriaan Visser ziet een groeiende vraag naar eiwitrijke gewassen vanuit telers. 'Het helpt dat we samen met HAK investeren in een serieus areaal. De marktvraag, in combinatie met het feit dat kidneybonen goed zijn voor de bodem, maakt dat telers deze kans pakken. Vlinderbloemigen zijn een goede aanvulling in het bouwplan.'

Doel van HAK is om zijn producten binnen een straal van 125 kilometer van de fabriek in het Noord-Brabantse Giessen te telen. Dat lukt nu voor 85 procent. Directeur inkoop en landbouw Joachim Nieuwhoff: 'Dat doen we in een transparante keten. Lokaal telen betekent niet goedkoper telen, maar we doen dit omdat we waarde eraan hechten om onze groenten en peulvruchten van dichtbij te halen en samen met de teler te verduurzamen.'

Wil je verduurzamen, dan moeten volgens hem alle schakels in de keten waarde toevoegen. 'En als je waarde toevoegt, dan moet de teler ook geld kunnen verdienen, anders heb je geen duurzame keten. Dit project laat zien dat het kan.'

Noord-Amerikaanse rassen

De kidneybonen bestaan uit Noord-Amerikaanse rassen. 'We telen in Nederland drie verschillende rassen vanwege risicospreiding', zegt Visser. 'Daarbij kijken we naar de beste rassen voor kwaliteit, opbrengst en oogsttijdstip.' Dit jaar zijn er circa twintig Nederlandse telers die het gewas verbouwen.

De opbrengst is volgens de CZAV-manager in potentie hoger dan in Noord-Amerika. 'De oogst voor dit perceel is nog lastig in te schatten. Gemiddeld ligt de opbrengst tussen 2 en 2,5 ton per hectare, maar er zijn ook verschillende percelen die boven 2,5 ton zitten.'

Zuidwest-Nederland is van oudsher het meest geschikt voor bonenteelt. 'Dat heeft vooral te maken met het klimaat en het oogsttijdstip. De bonen gedijen goed op zware kleigronden en Zeeland telt de meeste zonuren. Hoe noordelijker je komt, hoe moeilijker het wordt', licht Visser toe. 'Het risico op een natte oogst neemt dan toe.'

Last van hitte

Boone is te spreken over hoe de bonen erbij staan. Overigens wordt het gewas één dezer dagen geoogst. 'Dit perceel is niet beregend, maar de bonen groeien ondanks de droogte wel door. Ik denk dat het hier ook meer heeft geregend dan in de rest van Zeeland. Van de hitte hebben ze wel last gehad', constateert de teler.

Visser voegt daaraan toe dat er ook wel percelen zijn waar de kidneybonen er slechter bij staan. 'Het was flink warm in de bloeiperiode. Daar kan het gewas niet goed tegen.' Boone en Visser zien nog voldoende uitdagingen in de kidneybonenteelt.

Snelle weggroei

'De bonenvlieg is bij opkomst iets om in de gaten te houden. Het is belangrijk om pas te zaaien bij hoge temperaturen, waardoor je een snelle weggroei hebt', weet Visser. 'De zaadcoating die we dit jaar voor het eerst hebben gebruikt, helpt daarbij.'

Het perceel in Rilland is op 10 mei gezaaid. 'Als de bodem warm is, ben je de meeste plagen voor', zegt Boone. Het oogstmoment is volgens de Zeeuwse akkerbouwer een groot risico en daarin zijn mogelijk in de veredeling nog stappen te maken. 'Wanneer je met te hoge vochtpercentages gaat oogsten, kunnen de droogkosten flink oplopen.'

Bean Deal

De teelt van kidneybonen sluit aan bij de Bean Deal, een Green Deal die in juli werd gesloten tussen het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en 56 samenwerkingspartners, waaronder HAK. De Bean Deal moet Nederland minder afhankelijk van het buitenland maken en zorgen dat het land meer zelfvoorzienend is als het gaat om de teelt van eiwitrijke gewassen.

Nieuwhoff: 'Peulvruchten zijn een belangrijke plantaardige bron van eiwitten en daarom interessant om naar Nederland te halen als onderdeel van de eiwittransitie. Consumenten eten steeds minder vlees en er staan vaker internationale gerechten op het menu.' De directeur inkoop en landbouw benadrukt dat HAK met de Nederlandse kidneybonenteelt niet kiest voor de makkelijkste weg.

Risico voor alle schakels

'Verduurzaming is niet eenvoudig. Het risico van de teelt en de oogst geldt voor alle schakels in de keten. Iedereen steekt zijn nek uit. In mijn ogen een mooie vorm van ondernemerschap', stelt Nieuwhoff. Visser vult aan: 'HAK is bereid in een meerprijs te investeren. Het zou mooi zijn als de meerkosten van telers ook in de keten worden betaald. Dan verduurzaamt de landbouw verder, niet ten koste van de boer, maar ten voordele van iedereen.'

Niet alle exotische bonensoorten zijn een succes in Nederland. Zo komt de proef met kikkererwten letterlijk niet van de grond. Visser: 'Dat is meer een mediterraan gewas. Kikkererwten hebben warmer weer nodig en een langer seizoen om beter te groeien. Daarbij komt dat als het vochtig weer is, de erwten snel wegrotten.' De soort is meer geschikt voor Zuid-Frankrijk, al blijkt het daar wat betreft kwaliteit ook nog niet mee te vallen, meldt de CZAV-manager.

Veredelingspower

De veredeling van peulvruchten vindt vooral plaats in Noord-Amerika. Omdat het relatief kleine gewassen zijn, zit er niet dezelfde 'veredelingspower' achter als bij mais of suikerbieten. In de proeftuin van HAK en CZAV staan wel enkele andere kansrijke bonensoorten.

De partners ontdekken zo of telers ook zwarte bonen, kleine witte bonen, Pinto- en Borlotti-bonen in de Zeeuwse grond kunnen telen. Daarnaast willen ze de proef in de toekomst uitbreiden met kleine kidneybonen. 'Bij gebleken succes schalen we op, net als bij de grote kidneybonen', verzekert Nieuwhoff.