Meer succes door betere profilering overnemers

Hoofddocent Edwin Weesie van de Hogeschool van Utrecht is stellig: 'Er is genoeg te koop en er zijn ook genoeg mensen van buiten de sector die graag een boerenbedrijf willen overnemen. Het is alleen belangrijk het antwoord te benaderen vanuit een alternatieve blik.'

Weesie doet al enkele jaren onderzoek naar zij-instromers in de landbouw. 'Ik vroeg me af waarom er geen matchingapp voor boeren is die hun bedrijf willen verkopen en voor mensen die een agrarisch bedrijf willen hebben, vergelijkbaar met een relatie- of datingapp? Er zijn namelijk veel mensen die willen instromen, die meer buiten willen werken, die meer contact met de natuur willen. En er zijn veel boeren zonder opvolger. Daartussen moeten matches mogelijk zijn.'

De docent zocht contact met LTO Nederland en het NAJK en daaruit ontstond het gezamenlijke doel om het NAJK-project 'Boer zoekt boer' te optimaliseren.

Idealisme versus praktijk

Maar 'buiten werken' en 'iets met natuur' klinkt wellicht wat idealistisch in vergelijking met het boerenleven in de praktijk. Weesie beaamt dat. 'Daarom hebben we onderzoek gedaan. Naar aanleiding van tientallen interviews met boeren en zij-instromers hebben we profielen opgesteld. Wanneer we het profiel van iemand duidelijk hebben, is de kans op een succesvolle match gewoonweg groter.'

Het houdt in dat zij-instromers bijvoorbeeld beter moeten omschrijven wie ze zijn. 'Hun profielen beschrijven hun leeftijd, opleiding etc. Maar de uittredende boer wil graag weten: wie zit daarachter? Wat drijft hen? De zij-instromer moet passen bij de filosofie, de manier van werken, van de boer', legt Weesie uit.

Foto's spelen ook een rol. Weesie deed kennis op in het buitenland. 'In Duitsland en Frankrijk bestaan al matchingsites voor agrarische bedrijfsovernames. Daaruit blijkt dat foto's ook heel belangrijk zijn voor de zij-instromer. Hoe ligt de kuil erbij? Is het erf opgeruimd? Dat soort dingen zeggen veel over de houding van de betreffende boer.'

'Procesmoeheid'

Bijkomend voordeel van werken met profielen is dat door betere selecte aan de voordeur de kans op ‘procesmoeheid’ kleiner is. 'Als een uittredende boer al vijf keer een zij-instromer op het erf heeft gehad en ook die vijfde beklijft niet, stagneert het proces. Dat frustreert en daardoor haakt de boer af', stelt de hoofddocent.

Willen uittredende boeren wel in een zakelijke datingapp? 'Ze zijn inderdaad terughoudend. Ik denk dat boeren daar hulp bij nodig hebben. In andere sectoren binnen het mkb zijn adviseurs elke dag met deze vraagstukken bezig, maar in de agrarische sector is dat niet zo. De boer wil daar ook niet voor betalen.'

Fiscale schuld

De waan van de dag is vaak een excuus om hiermee niet aan de slag te gaan, maar Weesie waarschuwt daarvoor. 'Ik ben boeren tegengekomen die in zes planken van het bedrijf afgedragen willen worden. Dat is mooi, maar als zij niets regelen wat betreft een overname, rest de familie later een enorme fiscale schuld. Alleen daarom is aandacht voor bedrijfsoverdracht van groot belang.'

Weesie oppert dat brancheorganisaties een belangrijke rol kunnen spelen. 'Als zij workshops en trainingen organiseren over dit onderwerp voor groepen boeren, worden boeren meer gestimuleerd zich open te stellen voor alternatieven. Dat is mijn missie.'

Alternatieve blik

De onderzoeker pleit voor een alternatieve blik. 'We moeten af van het traditionele denken. Agrarische bedrijven zijn niet meer een-op-een over te nemen. Het rendementsdenken binnen de landbouw moet op de schop. We moeten ons meer gaan beseffen dat het niet alleen maar om geld draait. We moeten accepteren dat het rendement financieel misschien laag ligt, maar het feit dat je met het boerenbedrijf de omgeving leefbaar houdt, dat is ook rendement. Ik noem dat psychologisch rendement.'

Dat laatste vraagt om een systeemverandering, beaamt Weesie. 'Sommige banken zijn daar wel al mee bezig. Zij stellen bijvoorbeeld dat een zij-instromer een bepaald stuk land voor 35 jaar kan pachten voor een lagere prijs, maar stellen daar wel voorwaarden aan. Die zij-instromer moet bijvoorbeeld biologisch gaan boeren. Dat is dus een combinatie van financieel en psychologische rendement. Daarin zit de toekomst.'

Alternatieve samenwerking

Dit vraagt niet alleen een alternatieve blik van financiële instellingen, maar ook van de sector zelf en van boeren die willen stoppen. Zo zijn er ook alternatieve samenwerkingsvormen denkbaar waarbij de boer op de boerderij kan blijven wonen.

'Ik ken twee dames die het land pachten van een oude boer. Zij verbouwen er hun producten en verkopen dat in hun groentewinkel. Tegelijkertijd heeft de boer zo nog een praatje tijdens de koffie en er is er reuring op het erf. Dat is ook een oplossing. Een overname hoeft niet voor 100 procent. Je kan ook drie dagen boer zijn en drie dagen een kantoorbaan hebben. Dat zou ik zelf ook wel willen', besluit Weesie.