Akkerbouwer André van Helden doet beroep op adviseur 'BodemUP'

Guido Schriever loopt naar een perceel vol verschillende kruiden, steekt een spade de grond in en graaft een bladrammenas uit. Hij wijst op de grote wortelpen van de plant. 'De haarwortels gaan nog dieper de grond in tot wel 1,5 meter. Een zegen voor het bodemleven', vindt de adviseur van Arvalis.

Op het perceel van ruim 4 hectare groeide het afgelopen seizoen wintergerst. Na de gerstoogst besloot eigenaar André van Helden uit Maria Hoop Solarigol te zaaien: een groenbemester die bestaat uit een mix van vlas, Japanse haver, niger, zomerwikken, Alexandrijnse klaver, bladrammenas en deder. De akkerbouwer zaaide deze mix op aanraden van Schriever. Van Helden neemt met het perceel deel aan het project 'BodemUP'.

Stikstof binden

Een aantal planten uit de mix bindt stikstof uit de lucht en stelt deze beschikbaar aan de bodem. Andere planten wortelen diep en zorgen daarmee voor een betere capillaire werking. Bovenal zorgt het mengsel voor meer organische stof in de bodem. Dat is hard nodig, weet Van Helden.

In een ver verleden was de Limburgse ondernemer melkveehouder, maar vanwege rugklachten moest hij afscheid nemen van zijn dieren.
De overgang naar akkerbouw verliep in het begin soepel. De jarenlange teelt van gras had gezorgd voor een grote hoeveelheid organische stof in de bodem. Maar die voorraad raakt langzamerhand uitgeput. Van Helden merkt het aan de opbrengsten. Die lopen langzaam maar zeker terug.

Tuin van Limburg

Volgens Schriever is Van Helden bepaald niet de enige akkerbouwer in de regio die met dit fenomeen te maken heeft. 'Dit gebied is de 'tuin van Limburg'. Hier worden niet alleen traditionele akkerbouwgewassen geteeld, maar ook bijvoorbeeld conserven, schorseneren en prei. Veel van die gewassen dragen niet of nauwelijks bij aan het organischestofgehalte in de bodem', zegt de adviseur.

In het verleden was regionaal nog volop strorijke stalmest voorhanden. Voor de bodem een waardevolle mestsoort. Maar nu is stalmest een schaars goed. Het alternatief, drijfmest, kan het gemis niet opvangen. 'Tarweopbrengsten van 6.000 kilo per hectare zijn geen uitzondering meer', licht Schriever toe.

Wel wat duurder

De adviseur ziet de teelt van groenbemesters als een langetermijninvestering in de bodem. 'Dat geldt zeker voor zo'n mengsel. Het is met pakweg 100 euro per hectare wat duurder dan een enkelvoudige groenbemesters zoals gele mosterd. Dat kost slechts 40 euro per hectare. Maar de meerkosten haal je er zeker uit.'

De variatie in gewassen zorgt er bijvoorbeeld voor dat schadelijke bodemorganismen, zoals sommige aaltjes, geen kans krijgen. 'Die worden letterlijk weggedrukt', legt Schriever uit.

Mycorrhiza

In de bodem is het dankzij de groenbemester een 'drukte van belang', stelt de adviseur. 'Wist je dat 30 procent van de suikers die dit gewas produceert, ten goede komt aan bodembacteriën en bodemschimmels? Dan gaat het onder meer om mycorrhiza. De draden van die schimmel gaan wel 11 meter diep', zegt hij.

'Mycorrhiza staat in ruil voor die suikers mineralen af, waaronder fosfaat. Mineralen die anders niet beschikbaar zouden komen voor de planten. In de bodem vindt voortdurend ruilhandel plaats.'

FieldScout

In de adviezen van Schriever speelt het programma FieldScout een belangrijke rol. FieldScout maakt met grote regelmaat satellietbeelden van percelen en kan op basis daarvan de gewasgroei (biomassa) berekenen. 'In één oogopslag zie je de prestaties van een gewas', legt de adviseur uit.

'Die prestaties zijn niet overal op een perceel gelijk. Er kan variatie ontstaan door verschillen in beschikbaarheid van vocht of mineralen. Of door verschillen in pH of organische stof.' Ook andere gegevens zijn voor Schriever belangrijk om tot een goed advies te komen. 'Denk aan bodemanalyses, bemestingsstrategieën en de gekozen grondbewerking.'

Komende winter zal de vorst het grootste deel van de groenbemesters doden. 'In het voorjaar hoef je eigenlijk niet te ploegen', meent de adviseur. 'Cultivatoren is voldoende.' Zover is Van Helden nog niet. 'Ik vrees dan toch een te grote onkruiddruk. Daarom kies ik waarschijnlijk voor ondiep ploegen.'

Funest voor bodemleven

Beiden zijn sowieso geen voorstander van te diep ploegen. Schriever: 'Dat zou funest zijn voor het bodemleven. Je haalt dan vooral dode grond naar boven en dan gaat de winst die je nu boekt, weer goeddeels verloren.'

Komend voorjaar zullen er erwten groeien op het perceel. Een mestgift kan achterwege blijven, mede doordat de groenbemester veel stikstof in de bodem zal achterlaten.

De daling van de hoeveelheid organische stof in de zandbodems van Midden-Limburg is een geleidelijk proces. Maar opbouw is ook een kwestie van lange adem, waarschuwt Schriever. 'Verwacht nu niet dat na zo'n teelt het organischestofgehalte plots weer fors toeneemt. De stap van 1,5 naar 2,5 procent organische stof vergt vele jaren.'