'De actualiteit van geschiedenis'

In 1896 komen overal in Nederland boerenbonden van de grond. Via fusies en federaties worden ze eind twintigste eeuw allemaal onderdeel van de LTO-familie. 'Als je vooruit wilt, moet je wel geregeld in de achteruitkijkspiegel kijken.' Met deze uitspraak in gedachten is het nu dé tijd voor LTO om de actualiteit van haar geschiedenis te benutten bij het gesprek over bestaansgrond en toekomst.

De geschiedenis van de landbouworganisaties kent meer breukvlakken die samenhangen met brede maatschappelijke transities. De jaren rond 1896 zijn er een voorbeeld van. De nieuwe boerenbonden maken enkele voor die tijd radicale keuzes. Welke inzichten levert dit op voor LTO met het oog op de grote uitdagingen van vandaag en morgen?

Agrarische kwestie

Het fundament van die keuzes is voor de boerenbonden hun visie op wat ze de 'agrarische kwestie' noemen. Ze brengen die visie via pers, propaganda en lokale netwerken als een wervend verhaal dat de boeren verklaart hoe de wereld van de landbouw in elkaar zit, maar hun ook een toekomstbeeld schetst en daartoe tot handelen oproept.

De belangrijkste drijfveer is de combinatie van sociale én economische emancipatie van vooral de kleinere boeren. Liberale stokpaardjes als vrijhandel wijzen ze af en ze pleiten voor een economische politiek van bescherming. Ze haken in op de nieuwe onderstroom van zelforganisatie van boeren in lokale verenigingen en coöperaties (zuivel, voer, afzet). In korte tijd overtreffen ze de stoutste verwachtingen met een uitdijend netwerk van lokale en provinciale boerenbonden en coöperaties.

De oudere, overwegend liberaal gezinde Maatschappijen van Landbouw worden overschaduwd wat betreft aantal leden en impact voor de boeren. De boerenbonden weten via de sporen van zelf doen, direct nut en onderlinge solidariteit het collectieve boerenbelang vanuit een breed waardenperspectief te definiëren en vorm te geven.

Actualiteit

Wat is voor LTO nu de actualiteit van deze sterk verkorte versie van de transitie rond 1896? Een eerste leerpunt is de kracht van een gedurfde, nieuwe visie op de toekomst van de organisatie, die uitgaat van boeren als een collectieve waardengemeenschap.

Een tweede punt: neem afstand van halfslachtige oplossingen en symptoombestrijding. Dit betekent wegblijven van jarenlang beproefde verdedigingslinies en bijpassende patronen van onderhandelen en communiceren.

Nieuwe initiatieven

Aanhaken bij de sterke onderstroom van vele nieuwe initiatieven op het gebied van landbouw, voedsel en natuur is een derde leerpunt. Tenslotte, laat het 'agrocentrisme' los, want dit geeft meer vrijheid om luis in de pels te zijn van andere schakels in de keten én om nieuwe verbindingen aan te gaan. Kortom, zet als LTO twee stappen vooruit en voorkom dat het pad loopt naar een plek waar je gisteren al had kunnen zijn en waar niemand meer op je zit te wachten.

Veel boerenfamilies dragen met trots en gevoel hun geschiedenis uit. Waarom lukt dat LTO niet of nauwelijks? Ontbreken de kennis en waardering van het eigen verleden of wordt historisch besef als een sta-in-de-weg beschouwd voor een koers vooruit? Wie zaait, zal oogsten: een organisatie die haar eigen geschiedenis niet kent en de achteruitkijkspiegel niet benut, doet zichzelf tekort.