Grotere bedrijven telen meer groenten

Achtergrond Groenteteelt Haijo Dodde 07 jan 2021 om 15:30uur

Het areaal vollegrondsgroenten nam de afgelopen twintig jaar met ruim 30 procent toe. De grootste stijging komt voor rekening van groenten die akkerbouwmatig worden geteeld. Wat verder opvalt is de snelle schaalvergroting in de sector.

Uit de landbouwtellingen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat het areaal vollegrondsgroenten vanaf het jaar 2000 in Nederland is toegenomen van ruim 68.000 hectare tot bijna 90.000 hectare. Deze groei van meer dan 30 procent komt voor een belangrijk deel voor rekening van de akkerbouwgroenten.

Akkerbouwgroenten zijn volgens de uitleg van het CBS de groenten die geschikt zijn voor grootschalige teelt en relatief eenvoudig machinaal kunnen worden geoogst.
Bij de akkerbouwgroenten zijn uien (+17.000 hectare), peen (+4.500 hectare) en spinazie (+1.000 hectare) de grote groeiers. Terwijl van erwten (-2.500 hectare), sperziebonen (-750 hectare) en bijvoorbeeld witlofpennen (-1.050 hectare) het areaal de laatste twintig jaar juist substantieel afnam.

In de onderverdeling van het CBS zijn de tuinbouwgroenten de groentegewassen die in de open grond veelal op gespecialiseerde vollegrondsgroentebedrijven geteeld worden. Van deze groenten is het areaal van onder meer aardbeien (+700 hectare), asperges (+1.300 hectare) en broccoli (+1.000 hectare) behoorlijk gestegen in de afgelopen twee decennia. Prei (-900 hectare) en spruitkool (-1.950 hectare) worden daarentegen duidelijk minder geteeld.

80 procent van het areaal groente wordt geteeld door 20 procent van de bedrijven

Naast de stijging van het areaal is de snelle schaalvergroting in de vollegrondsgroentesector wellicht nog een sterkere trend. De cijfers van het CBS van bedrijven ingedeeld in areaalklassen laten zien dat het aantal gespecialiseerde bedrijven met meer dan 10 hectare vollegrondsgroenten in het bouwplan vanaf de eeuwwisseling met 40 procent is gestegen tot ongeveer 2.700.

Het totaal aantal bedrijven met meer dan twee derde vollegrondsgroenten in het bouwplan daalde in dezelfde periode van bijna 12.000 naar net iets meer dan 8.100 bedrijven.

Areaal groente neemt toe

Het beeld van het stijgende areaal voor de vollegrondsgroenteteelt en het groter worden van de bedrijven wordt herkend door de sectorspecialisten Frans van der Ploeg van zaadfirma Hazera en Robert Schilder van zaadfirma Bejo Zaden. Van der Ploeg stelt dat de 20/80-regel inmiddels ook van toepassing is op de vollegrondsgroentesector. Dat betekent dat 20 procent van de bedrijven goed is voor 80 procent van het areaal en ook 80 procent van de omzet.

‘We zien dat het areaal van bedrijven die stoppen vrijwel direct wordt overgenomen door enkele bedrijven die in korte tijd supergroot groeien. Vaak zijn dit bedrijven die ook teeltareaal in het buitenland hebben om hun vaste leveranciers jaarrond te voorzien van hun producten’, legt Van der Ploeg uit.

Ondanks dat er vrij veel ondernemers zonder opvolger zijn, constateert ook Schilder dat het areaal van veel groentegewassen alleen maar toeneemt. Ook hij ziet in de sector bedrijven die snel groeien in areaal. ‘Die zijn dan gespecialiseerd in bijvoorbeeld bloemkool of broccoli en telen 150 hectare of nog meer op jaarbasis.’

Kostprijs verlagen

Voor een deel wordt schaalvergroting volgens Schilder door vollegrondsgroentetelers gezien als oplossing om de kostprijs te verlagen. ‘Het effect daarvan is echter maar beperkt.’ Schilder wijst erop dat op de grotere bedrijven de structuur van de organisatie verandert. ‘Er wordt meer gewerkt met vreemd personeel en voor de aansturing daarvan is vaak een extra managementlaag nodig.’

Ten opzichte van twintig jaar geleden is de manier waarop de groentebedrijven hun producten afleveren ook geleidelijk veranderd, verklaart Schilder. ‘De handel in ruwe groenten neemt duidelijk af. Telers voegen steeds meer waarde toe door verwerking, wassen en verpakken. Peen is daarvan een mooi voorbeeld. Het gewassen eindproduct is aantrekkelijk voor de export, ook naar verre bestemmingen, en daarmee lijkt peen het spoor te volgen van de Nederlandse uien.’

Korte lijnen met retail

Bij de grotere bedrijven merken zowel Van der Ploeg als Schilder dat ze vooraf hun afzet voor een deel willen afdekken en op basis daarvan hun teeltplan voor het nieuwe jaar invullen.

‘De lijnen tussen de grote telers en de retail zijn korter dan voorheen en vaak worden op voorhand leveringscontracten getekend voor grotere volumes van een constante kwaliteit’, verklaart Van der Ploeg. ‘De teelt van grote arealen zonder een stukje zekerheid in de markt, is niet meer van deze tijd.’

• Lees ook de andere artikelen uit de serie Trends 2021 5 trends in de land- en tuinbouw, Schaalvergroting gaat door maar is niet voor iedereen, Nederlandse kas verrijst waar ook ter wereld, Afrikaanse varkenspest jaagt consumptie van kip aan, Consument vond in 2020 massaal de weg naar de boer en Bio-kennis moet consument verleiden tot overstap