Geld en groen bemoeilijken GLB-puzzel

Premier Mark Rutte en de andere regeringsleiders van EU-lidstaten is al geadviseerd om een schoon overhemd mee te nemen naar Brussel. De speciale EU-top van 20 februari over de Europese meerjarenbegroting (2021-2027) kan weleens uitlopen op een nachtje doorhalen.

De uitkomst is belangrijk voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Immers, zonder EU-begroting geen landbouwsubsidies.

Voorzitter Charles Michel van de Europese Raad waarschuwde voor de gevolgen van een mislukking. Hij zei in een brief aan de leiders van de lidstaten dat het nu echt tijd was om compromissen te sluiten.

Problemen

'Uitstel zou ernstige praktische en politieke problemen tot gevolg hebben, alsook de voortzetting van de huidige programma's en beleidsmaatregelen én de lancering van nieuwe in gevaar brengen.'

De onderlinge standpunten liggen ver uit elkaar. Den Haag wil een EU-begroting die meer is gericht op onderzoek en innovatie en minder op het geven van inkomenssteun aan boeren.

Zuinige landen

Nederland behoort tot de zuinige landen, die niet willen dat ze meer gaan bijdragen aan de begroting dan tijdens de huidige periode. Rutte wordt daarin gesteund door zijn collega's uit Denemarken, Oostenrijk en Zweden. Ook Duitsland zit op de zuinige lijn, maar lijkt meer bereid te bewegen.

De Europese Commissie heeft een ruimere begroting voorgesteld in reactie op de wens voor nieuwe Europese ambities, nota bene uitgesproken door de regeringsleiders op eerdere EU-toppen, op het gebied van defensie, grensbewaking, digitalisering en klimaat.

Bezuinigen

De Europese Commissie stelt wel voor om te bezuinigen op landbouwsubsidies, vooral op plattelandsbeleid. Daar ageert vooral Frankrijk tegen namens een groep Zuid- en Oost-Europese landen.

Onlangs circuleerde een pleidooi tegen bezuinigingen op landbouwgeld dat door zeventien EU-lidstaten werd ondertekend. Het Europees Parlement wil een nog grotere EU-begroting en zelfs helemaal nergens op bezuinigen.

Voordelen

Klaas Johan Osinga, beleidsadviseur Internationale Zaken bij LTO Nederland, vindt de zuinige houding van Rutte niet in het belang van de Nederlandse boeren. 'De EU levert ons enorme voordelen op.'

Met de toegang tot de interne markt verdient Nederland zijn lidmaatschapsgeld van de EU volgens Osinga meer dan terug. Hij is het ook oneens met het Nederlandse standpunt dat meer geld uit de eerste pijler van het GLB (inkomenssteun) moet worden overgeheveld naar de tweede pijler (plattelandsbeleid). 'Wij willen een sterke eerste pijler behouden, want dat geld gaat rechtstreeks naar de boeren.'

Vetodreiging

Omdat elke lidstaat in de begrotingsdiscussie een veto heeft, is het de vraag of de leiders er op deze top uitkomen. De Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz heeft al in het openbaar met de veto-optie gedreigd.

Die onzekerheid maakt de eerder gestarte onderhandelingen over de hervorming van het GLB al ingewikkeld, maar geld is niet de enige kwestie. Er is ook nog de inhoud. Die is door nieuwe ambities ingehaald.

Zeven jaar

Twee kalenders botsen met elkaar. Elke zeven jaar stellen de EU-lidstaten de hoogte van de EU-begroting vast. Het GLB wordt volgens diezelfde cyclus bepaald: elke zeven jaar worden de regels voor boeren aangepast.

Die timing loopt niet gelijk met de Brusselse politiek: elke vijf jaar zijn er verkiezingen voor het Europees Parlement en volgt een nieuwe samenstelling van de Europese Commissie.

Juncker

Het voorstel voor het nieuwe GLB werd in juni 2018 gepresenteerd door de vorige Europese Commissie, geleid door Jean-Claude Juncker. In april 2019 kwam de commissie Landbouw en plattelandsontwikkeling van het Europees Parlement na een stemming tot een wensenlijst aan wijzigingen. Maar een maand later waren de verkiezingen.

Sommige van de nieuwgekozen Europarlementariërs zijn het oneens met de wensenlijst die voor de verkiezingen was vastgesteld en eisen nu dat de nieuwe politieke verhoudingen op een of andere manier hun weerslag vinden. Daarover zijn nog steeds gesprekken gaande. Het lijkt erop dat er in juni of juli een nieuwe stemming zal volgen.

Green Deal

Dan moeten ook nog de ambities uit de onlangs aangekondigde Europese Green Deal in de GLB-puzzel worden gepast. Dat plan uit de koker van de nieuwe Commissievoorzitter Ursula von der Leyen moet Europa in 2050 klimaatneutraal maken.

Onderdeel van de Green Deal is een nieuwe strategie van de Europese Commissie getiteld 'van boer tot bord', aangekondigd voor dit voorjaar. EU-klimaatcommissaris Frans Timmermans vertelde de landbouwministers onlangs dat de GLB-subsidies serieus onder de loep moeten worden genomen om te zien of ze dat klimaatneutrale doel ondersteunen.

Duurzaamheid

EU-landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski probeerde boeren gerust te stellen dat het niet alleen om milieuduurzaamheid gaat, maar ook om 'economische en sociale duurzaamheid'.

Volgens Wojciechowski hoeft het GLB-voorstel van de Europese Commissie niet grondig te worden aangepast om te voldoen aan de Green Deal. Opmerkelijk, omdat Wojciechowski's vorige werkgever, de Europese Rekenkamer, nogal wat kritiek had op het GLB-voorstel van de Europese Commissie.

Rekenkamer

De Rekenkamer noemde de te verwachte bijdrage van GLB-subsidies aan het voorkomen van klimaatverandering 'onrealistisch'. Wordt vervolgd.