Fosfaattoestand op veel percelen nijpend

Als zelfstandig adviseur komt Wim de Hoop op heel wat graslandpercelen. Met zijn Kennis Center voor Groene Groei (KCGG) ontwikkelde hij onder meer de KCGG-scan voor grasland. Daarmee maakt hij een sterkte-zwakteanalyse van percelen. Samen met boeren kijkt hij naar zaken als organische stof, opbrengst, verdichting, beworteling en ook de bemesting.

De slechte fosfaattoestand van percelen is iets wat De Hoop op veel plekken in het land tegenkomt. 'Natuurlijk spelen er ook andere zaken. Te weinig organische stof en bodemverdichting zijn vaak belangrijke productiebeperkende factoren. En er zijn genoeg percelen waar de fosfaattoestand prima is of zelfs erg ruim. Maar het is wel een belangrijk knelpunt dat ik tegenkom.'

Project bij Wijhe

Opvallend is het project 'SPA-Water' (Strategisch Precies Anders) dat de adviseur vorig jaar begeleidde in de omgeving van het Overijsselse Wijhe, bij de IJssel. Van de honderd percelen bleek ruim een kwart in de categorie arm te vallen. Nog eens ruim een kwart viel in de categorie laag. Ruim de helft van de percelen had daar dus een slechte fosfaattoestand.

'Dat is erg veel, maar niet uniek. Ik komt het ook tegen in de Betuwe, het Kromme Rijngebied, Eemland en het Kampereiland. Bij gebieden met rivierklei speelt dat de grond soms fosfaatfixerend is. Door veel ijzer in de grond wordt de fosfaat gebonden en is dus niet beschikbaar voor het gewas.'

P-AL-getal

Op grasland wordt de fosfaattoestand voor wetgevingsdoeleinden gemeten met het P-AL-getal. Onder de 16 valt een perceel in de categorie arm en is een reparatiebemesting mogelijk. Voor fosfaat ligt de gebruiksnorm dan op 120 kilo per hectare per jaar. Voor grasland met een P-AL-getal tussen de 16 en 26 geldt een gebruiksnorm van 105 kilo fosfaat.

'Maar daar komen veel derogatiebedrijven niet aan. Want vaak is de stikstofnorm voor dierlijke mest de belemmerende factor. Voor veel boeren is het enorm frustrerend dat ze dierlijke mest moeten afvoeren of verwerken en vervolgens kunstmest moeten aanwenden. Dat maakt het niet alleen duur, maar is natuurlijk ook vreemd', zegt de adviseur.

'Dierlijke mest is waardevol voor organische stof en andere nutriënten. Ook voor sporenelementen is het belangrijk. Daarvan is bekend dat gehalten in de bodem teruglopen.'

Struviet

De Hoop weet niet of het aantal percelen met een slechte fosfaattoestand toeneemt. 'Op sommige percelen speelt het al jaren. Er is bijna niets aan te doen. Gebruik van struviet als meststof is een idee omdat het geen kunstmestfosfaat is, maar het is duur en alleen voor mais.'

Daarnaast kan de fosfaattoestand worden verhoogd door fosforrijk voer te voeren waardoor de gehalten fosfaat in de mest toenemen en er op die manier meer fosfaat in de bodem terechtkomt.

'Maar dat is natuurlijk een raar advies. De overheid en de voerbedrijven doen juist hun best doen om via het voerspoor de hoeveelheid fosfaat te verlagen. De sector heeft niet voor niets een fosfaatplafond. Maar een individuele boer kan daar wel keuzes in maken. Raapschroot bevat bijvoorbeeld meer fosfor dan sojaschroot.'

Lek

De adviseur noemt dit een 'lek in de mestwetgeving'. 'Er wordt eigenlijk te eenzijdig naar de mestnormen gekeken.' Wat hem betreft moet het Nederlandse en Europese mestbeleid meer worden toegespitst op benutting van dierlijke mest. 'Boeren zijn nu geneigd om nog even flink kunstmest te gebruiken. De ruimte die je hebt, moet je immers wel benutten, is de gedachte', licht hij toe.

'Natuurlijk krijg je daar direct een hoger eiwitgehalte van in het voer. Maar het heeft ook negatieve gevolgen, zoals instabiele kuilen, een hoog ureumgehalte in de melk en meer nitraatuitspoeling . Uiteindelijk is de vraag: wat kan de koe ermee? Die kan dat vaak niet goed benutten.'

Meer dierlijke mest

Het zou volgens De Hoop helpen om meer ruimte te geven aan boeren voor het gebruik van dierlijke mest.

'Het zou goed zijn als er een mogelijkheid komt op percelen ook eens 300 kilo stikstof te kunnen bemesten. Nu is dat maximaal 250 kilo via de derogatie. Dat kan helpen om de fosfaattoestand te verbeteren. Er mogen best eisen tegenover staan, bijvoorbeeld dat de totale stikstofnorm omlaaggaat, precisiebemesting of water toedienen.'

Draagvlak

Die extra eisen zijn wellicht ook nodig voor draagvlak, steun vanuit Brussel. 'Door de derogatie zijn de dierlijke bemestingsnormen al ruimer dan in andere Europese landen. Het zal dan voor landbouwminister Carola Schouten ook niet meevallen om dat erdoor te krijgen', zegt de adviseur.

'Maar het wrange is dat juist boeren die efficiënt werken, die hoge opbrengsten per hectare realiseren, niet worden beloond. Meer onttrekking geeft niet de mogelijkheid om dan ook meer te mogen bemesten. Vakmanschap is niet lonend als bij jou de fosfaatgehalten het hardst teruglopen.'

Salderen

De Hoop zou graag zien dat er weer een mogelijkheid komt voor salderen. 'Dat was ook een mogelijkheid toen we de Minas-wetgeving hadden. Ruimte die je dit jaar niet benut, kun je dan volgend jaar alsnog gebruiken', legt hij uit.

'Vorig jaar en ook dit jaar hadden we te maken met droogte. Er komen dan minder sneden van het land. Met een kleine oogst onttrek je ook minder. Met een salderingsregeling voorkom je bovendien dat boeren koste wat het kost hun mestruimte willen benutten, maar met een relatief slechte benutting. Dan kun je dat beter in een jaar gebruiken waarin het beter kan worden benut.'

Gezondheid

Minder fosfor in het voer kan ook gevolgen hebben voor de gezondheid van het vee. De adviseur sprak onlangs met een melkveehouder die van de dierenarts fosforbolussen kreeg voorgeschreven voor koeien met acute slepende melkziekte. 'Vaak wordt gedacht dat calcium het onderliggende probleem is, maar het kan dus ook fosfor zijn.'