'Meer grip op beheersing schimmelziekten'

Wenneker is fytopatholoog en onderzoeker bij de businessunit Open Teelten van WUR. Hij is de man die aan de wieg stond van het onderzoek naar de ziekteverwekkers van vruchtrot. Van oudsher kampt de fruitsector – en specifiek de appel- en perenteelt – met schimmelziekten. 'Er zijn er tientallen, maar er is maar een beperkte groep die grote problemen geeft. Dat zijn vooral schurft, vruchtboomkanker en meeldauw bij appel en zwartvruchtrot bij peer', schetst Wenneker.

Hoewel deze enorme schade kunnen aanrichten, hebben Nederlandse telers de schimmelziekten behoorlijk onder controle. Vooral dankzij bespuitingen. Maar deels ook door andere maatregelen, zoals het opruimen van de infectiebronnen van schurft.

Verdere stappen

De maatschappelijke inzichten en ontwikkelingen nopen de sector evenwel tot verdere stappen. 'De maatschappij wil af van de chemie. De vraag is vervolgens: wat zijn de alternatieven? Biologische bestrijding, het werken met antagonisten', zegt Wenneker.

'Tegelijkertijd zie je dat de biologische fruitteelt het in Nederland moeilijk heeft. Het vochtige klimaat met frequente regenval is heel gunstig voor schimmels, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het zuiden van Argentinië. Daar heerst een droog klimaat, waardoor veel biologisch wordt geteeld.'

'De Nederlandse fruitteler zit in een spagaat. Hij probeert zo min mogelijk te spuiten, maar de eisen van de retailers en de consument zijn hoog, qua vlekjes op de vruchten. Dat vergt een enorme inspanning in de bestrijding van schimmelziekten, in de zin van: erbovenop zitten, op verantwoorde wijze', vertelt Wenneker.

Consument wil goedkoop

'De Nederlandse telers behoren in preventief opzicht tot de top van de wereld, met goede waarschuwingsmodellen om effectief te spuiten tegen schurft en zwartvruchtrot. Anderzijds opteert de Nederlandse consument vooral voor goedkoop, waardoor maar een beperkt aantal telers kan overstappen op biologisch.'

Lange tijd is het voor de hand liggende zoeken naar oorzaken voor schimmelziekten aan de bron onderbelicht gebleven. De nadruk lag vaak op de bewaarkwaliteit en minder op bewaarrotbeheersing. Wat niet meehielp, was de geslotenheid van de sector en de onderschatting van de werkelijke schade.

Imagoschade op de loer

'Telers communiceerden er te weinig over en er werd onderling te weinig over gepraat. Het gevaar van imagoschade voor de sector – zowel voor de teelt als bewaring – lag op de loer', aldus de WUR-onderzoeker.

Wenneker wilde op zoek gaan naar de veroorzakers en begon zes, zeven jaar geleden met de eerste gesprekken met telers en bewaarders. Centraal stond daarbij de vraag of ze wilden participeren in onderzoek naar het optreden en de oorzaken van vruchtrot. Hij stuitte op enige huivering. 'Prima, hoorde je dan vaak. Maar laten we de resultaten wel voor onszelf houden.'

Generiek probleem

Uit de vele een-op-eengesprekken kwam naar voren dat iedereen last had van dezelfde problemen, wat volgens de WUR-onderzoeker het besef deed postvatten 'dat er wat in gezamenlijkheid aan dit generieke probleem moet gebeuren'.

Uiteindelijk namen vijftien bewaarbedrijven en tientallen telers deel aan het onderzoek. Wennekers motto om 'de problemen in openheid te bediscussiëren', vele honderden monsternemingen en analyses leverden heldere inzichten op.

'We konden al snel concluderen dat Fibulorhizoctonia psychrophila en Cadophora luteo-olivacea de twee belangrijkste bewaarrotveroorzakers waren. Dat was al bekend, maar de oorzaak niet', vertelt Wenneker. 'In het project hebben we gekeken of we de schimmels in de bomen kunnen terugvinden. In peer hebben we nu een moleculaire toets ontwikkeld waarmee we onder andere boomgaardonderzoek uit kunnen voeren en krijgen we langzaam grip op de zaak.'

Vervolgonderzoek

Om die grip te vergroten, is Wenneker in de zomer van 2018 vervolgonderzoek gestart. Het is een vierjarig project, waarbij de overheid de ene helft financiert en de bewaarbedrijven, telers en gewasbeschermingsmiddelenindustrie de andere.

'We willen drie vragen helder hebben: waar komen de schimmelsporen vandaan? Wanneer vinden de infecties plaats? En wat zijn de effecten van biologische of chemische middelen die ingezet kunnen worden?', legt Wenneker voor.

'Nu weten we nog niet precies wanneer de infecties plaatsvinden. Is dat in de aanloop naar, of tijdens de vruchtdracht? Al in mei, juni, juli of augustus? Ik ben er optimistisch over dat we antwoord krijgen op die vragen. We hebben goede technieken om de schimmel in de boomgaard en het effect op het fruit aan te tonen. Aan het eind moet het project telers handvatten hebben aangereikt om te kunnen omgaan met deze schimmels.'