'Integrale aanpak vruchtboomkanker unieke kans'

Het project is een initiatief van de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) en kent als partners Naktuinbouw, Vermeerderingstuinen Nederland, Stichting Projectbureau Boomkwekerij, Bodata en Fruitmasters. Projectuitvoerder is Wageningen University & Research. Samen gaan zij kijken naar het verbeteren van de preventie en aanpak van vruchtboomkanker.

De schimmel Neonectria ditissima, die vruchtboomkanker veroorzaakt, komt algemeen voor op teeltpercelen, stelt beleidsmedewerker Jaco van Bruchem van NFO. 'De schimmel komt in elk fruitperceel in Nederland voor, alleen richt deze in sommige gevallen bijna geen schade aan. In andere gevallen moeten appelbomen of perenbomen voortijdig worden gerooid', vertelt hij.

Perceelkeuze

'Het is zaak voor telers er altijd aandacht aan te besteden. Bijvoorbeeld bij de perceelkeuze. Daarvoor geldt: hoe natter het perceel, hoe groter de kans op vruchtboomkanker. Maar ook bij de rassenkeuze van het fruit met het oog op de gevoeligheid ervoor.'

Want de schade als gevolg van vruchtboomkanker loopt in de papieren. Daarbij komt nog dat de schimmelziekte lastiger dan voorheen is te bestrijden, nu het gebruik van sommige gewasbeschermingsmiddelen zoals thiofanaat-methyl is weggevallen.

Nieuwe appelrassen

Dit ziet ook Peter Frans de Jong, projectleider en onderzoeker gewasbescherming van Wageningen University & Research. 'Twee zaken spelen mee. Aan de ene kant het wegvallen van niet meer toegelaten gewasbeschermingsmiddelen, aan de andere kant de ontwikkeling van nieuwe appelrassen zoals Rubens (kruising tussen Elstar en Gala) en Kanzi (kruising tussen Gala en Braeburn). Die nieuwe rassen blijken het gevoeligst te zijn voor vruchtboomkanker, wat te maken heeft met de ouders, die er ook gevoelig voor zijn.'

Van Bruchem: 'Dat enkele toelatingen zijn vervallen, heeft de noodzaak aangewakkerd om meer kennis over de schimmel Neonectria ditissima te achterhalen. We zijn blij dat er wordt samengewerkt en iedereen niet alleen met zijn eigen stukje van de oplossing bezig is. Kennisverhoging is essentieel, zeker nu de ziekte continu aandacht nodig heeft en de fruitaanplanten alleen maar gevoeliger lijken te worden.'

240.000 euro

De ketendeelnemers trekken jaarlijks 240.000 euro uit voor het project, waarbij de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen 40 procent van het budget voor zijn rekening neemt.

'Het is best bijzonder dat alle partijen in de keten - van uitgangsmateriaal, vermeerderaar tot de fruitteler - gaan samenwerken. Wat je vaak zag, is dat iedereen de schuld voor het probleem bij de voorgaande schakel in de keten legt. De kweker beschuldigt zijn leverancier, de boomkweker, en die stelt weer besmet uitgangsmateriaal te hebben gekregen', zegt De Jong.

'We praten in de sector al vier jaar over samenwerking en ik merk dat we langzaam naar elkaar toe groeien, zeker nu na het wegvallen van het Productschap Tuinbouw de financiering van projecten lastig is geworden. Nu kwam de kans om met geld van de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen aan dit probleem te werken en beseft iedereen dat dit een unieke kans is.'

Vatbare rassen

Voorzitter Pieter van Rijn van de LTO-cultuurgroep Fruitgewassen, namens de vruchtboomkwekers bij het project betrokken, beaamt dat. 'Een integrale aanpak is zeer zinvol. Fruittelers wijzen vaak naar boomkwekers, maar het probleem ligt bij de ontwikkeling van nieuwe, voor de ziekte vatbare rassen', stelt hij.

'We moeten beter naar rassenkeuze kijken en misschien zeggen als er een nieuw fruitras wordt ontwikkeld dat gevoelig is voor vruchtboomkanker: dat moeten we niet doen. Het is goed dat we deze problemen samen gaan oplossen. Zeker met de wetenschappelijke onderzoeken die we nu gaan uitvoeren.'

Drieledig

Dat wetenschappelijke deel is drieledig: een risico-inventarisatie, duurzame beheersing en het ontwikkelen van een beheersingsprotocol en kwaliteitslabel.

'Belangrijk is inzicht te krijgen in waar de sterkste toename van de ziekte in de keten zit, ofwel: wat is de zwakste schakel? Daarnaast proberen we meer te weten te komen over de ziekte. We weten al veel, maar veel ook nog niet', zegt De Jong.

'Zo weten we dat vorst bij de ziekte een belangrijke rol speelt. De plant heelt zijn eigen wonden, maar die springen weer open bij vorst. Maar bij hoeveel vorst welke delen vatbaar zijn, weten we niet. Zoals we ook nog niet alles weten van plukwonden of verspreiding van de ziekte binnen de boom.'

In het najaar beginnen de onderzoekers van Wageningen University & Research met een risico-inventarisatie. Dan begint de bladval en ontstaan veel wonden. 'De beste tijd om te onderzoeken', stelt De Jong.

Sporenvallen

'Dat doen we zowel in het lab in Wageningen als in de praktijk, bij alle schakels in de keten, onder meer door sporenvallen op de percelen van de telers te plaatsen. Voor dat traject hebben we drie jaar uitgetrokken', vertelt de projectleider.

'In dezelfde tijd kijken we ook naar duurzame beheersing, ofwel niet-chemische bestrijding, waarbij we kijken naar het gebruik van antagonisten en hittebehandelingen. Uiteindelijk moet dat leiden tot een teeltprotocol.'