Weer tijd om te boeren

Peter de Koeijer is akkerbouwer in Brouwershaven en werkt samen met zijn vrouw en broer. Alleen administratief gezien zijn het twee bedrijven. Hij constateert dat de schaalvergroting steeds verder gaat.
Dat was eind vorige eeuw anders. De teneur in de samenleving was niet positief voor de landbouw. Gifspuit en mestton waren de terugkerende plaatjes. De akkerbouw zou in Oost-Europa veel meer toekomst hebben en de Nederlandse akkerbouwer merkte op zijn erf niets van de stijgende welvaart: slechte prijzen en weinig perspectief? ‘Dat gaf chagrijn bij de boeren’, weet De Koeijer nog goed.
‘Ik zie nu een omwenteling. De waardering voor de landbouw komt terug. De belangstelling voor gezond eten, weten waar ons eten vandaan komt en wie het heeft gemaakt, biedt ons kansen.’ Nog niet zo lang geleden was het contact boer-burger veel vanzelfsprekender. De meeste mensen kwamen wel eens op een boerenbedrijf voor familie- of vriendenbezoek. De beroepsgroep was ook groter. ‘Die ontmoeting boer-burger is er niet meer, die zullen we actief moeten organiseren. Daar ligt een belangrijke taak voor ZLTO.’
Over het zogenoemde vierde gewas: ‘We hebben het geprobeerd met cichorei en meekrap. Het vierde gewas is eigenlijk de vraag naar meer betaalde arbeid op een akkerbouwbedrijf. Dat vraagstuk is nog niet opgelost. Produceren voor de bio-economie biedt akkerbouwers nieuwe perspectieven, maar dat komt pas echt op gang als de olievoorraden opraken. De landschapscamping met 5 hectare natuur en 60 kampeerplaatsen, en ruimte voor minicampings hebben we op de kant getrokken. Die verbreding is voor een groep akkerbouwers een deel van het antwoord.’
Een andere vorm van verbreding is het agrarisch natuurbeheer. De Koeijer: ‘We zijn gestart met bloemrijke akkerranden om te laten zien dat boeren natuurproductie ook zelf kunnen oppakken zonder dat de overheid de grond aan hoeft te kopen en waardoor het dus kosten-efficiënter is. Met Plan Tureluur is 1.200 hectare natuur op boerengrond gerealiseerd op Schouwen-Duiveland. Zeeland is de eerste provincie die de EHS-opdracht mede door Tureluur goeddeels heeft gerealiseerd.’
De vertrekkende bestuurder is daarbij wel kritisch op de overheid. ‘40 procent van de budgetten voor agrarisch natuurbeheer gaat op aan overhead. Daar schaam ik me voor. Overheden denken dat boeren tegen natuur zijn en regelen het beleid helemaal dicht. Maar boeren zijn niet tegen natuur. Dat is een fundamentele misvatting.’
Boeren zijn praktisch en passen natuur in in hun bedrijfsvoering, is zijn ervaring. ‘Honoreer het enthousiasme van boeren die in agrarische natuurverenigingen het initiatief nemen. Kapot regelen, daar heb ik een hekel aan. Boeren zijn geworteld in de streek, weten letterlijk hoe de hazen en fazanten lopen, kennen de verhalen van hun voorouders en zijn de dragers van cultuurhistorie. Wie kan er dan beter het landschap, lees natuur, beheren dan wij?’

Hedwigepolder

In de langslepende kwestie over het ontpolderen stelt De Koeijer dat ZLTO altijd heeft uitgesproken niet tegen verbetering van de natuur in het Westerscheldebekken te zijn. ‘Er was geen sprake van aangewezen EHS-gebied, er was geen sprake van schade aan de natuur door de verdieping. Nederland vond zelf dat de staat van de natuur niet optimaal was en kwam zelf met het voorstel tot ontpoldering. En vond dat ze in dit geval desnoods moesten onteigenen.’
Daarmee is een deur opengezet die niet makkelijk weer te sluiten is. ‘De discussie is verworden tot een prestigestrijd. Het is te verwachten dat een ontpolderde Hedwige in enkele jaren weer zal opslibben. Het draagvlak voor natuur is niet toegenomen onder de bevolking. Eigenlijk zijn er alleen maar verliezers.’
Ook met het provinciebestuur in Zeeland heeft De Koeijer onenigheid gehad. Onder meer over de Flora- en faunawet. ‘Dat is in mijn ogen een randstedelijke wet. Je mag geen beest verjagen zonder ontheffing, laat staan dood maken. Er moet eerst veel schade aangericht zijn voordat je wat kunt doen. De provincie moet die wet vertalen in de praktijk voor onder meer de Faunabeheereenheid. Daarin probeerden wij het principe van het ‘dempen van de put als het kalf verdronken is’ juist te voorkomen. De ergernissen zijn uitgesproken en de conclusie is getrokken om bij problemen elkaar eerder op te zoeken.’
De relatie met de Zeeuwse beleidsmakers is nu weer uitstekend. ‘Van oudsher is er in Zeeland het besef dat landbouw belangrijk is voor zowel landschap als economie. Met het huidige college delen we de ambitie om samen met partners Colijnsplaat uit te bouwen tot centrum voor toekomstgerichte plantenteelt. Over een aantal jaar moeten daar alle nieuwe snufjes op dat gebied te zien zijn en een deel daar ontwikkeld.’
De Koeijer heeft een broertje dood aan te veel bemoeienis van de overheid. ‘De regels voor gewasbescherming en bemesting zijn volledig losgezongen van de praktijk. Van een bepaald middel mag ik één keer per seizoen maximaal 3 liter gebruiken. Maar de praktijk is dat ik dat middel drie keer gebruik, maar dan maar een halve liter per bespuiting. Ik ben in overtreding terwijl ik maar de helft van de toegestane hoeveelheid gebruik. Daar staat tegenover dat de burger denkt dat ik meer middelen gebruik, omdat ik drie keer het land op ga. Hier ligt een taak van ZLTO: uitleggen. Met onlogische regels frustreer je boeren. Ook bij Global GAP moet je vast stellen dat de hoeveelheid regels aan het doorslaan is.’
Van de ontwikkelingen bij Vion heeft hij naar eigen zeggen wakker gelegen. ‘Dat vreet aan me. De invloed van ZLTO-bestuurders op de ontwikkelingen binnen Vion was beperkt. Het gebeurde onder onze ogen. De processen, als we er al zicht op hadden, waren pas achteraf, dus te laat, bij te sturen. Het gevoel van in een fuik getrokken te worden. Waarom heb ik het niet gezien? En wat heb ik niet gezien? Ik voel me verantwoordelijk voor wat er gebeurd is. We hebben ingrijpende besluiten genomen, dat was nodig. Ik zie het bedrijf nu in rustiger vaarwater komen, maar er is nog een boel te doen.’

Boodschappenlijstje

De Koeijer wordt blij van de verjonging in de afdelingsbesturen. ‘Dat hebben we nodig om de landbouw voor te bereiden op de klimaatverandering, om het contact met de samenleving te versterken, om te werken aan een betere positie in de keten en om te strijden tegen het ‘dichtregelen van beleid’. Mijn opvolger kan bouwen op enthousiaste en gedreven bestuurders en de betrokkenheid, kennis en deskundigheid van een professionele werkorganisatie.’
De wisselwerking daartussen is nog verder te optimaliseren. ‘ZLTO moet de organisatie zijn die boeren ondersteunt in hun vakmanschap en ondernemerschap. Er is ook oog voor gezinnen die geconfronteerd worden met tegenslag. Vanuit het Sociaal Fonds proberen we dan te helpen door persoonlijke begeleiding en advies. We doneren ook aan leden die zich inzetten voor projecten in de derde wereld. ZLTO is ook wat dat betreft een mooie organisatie.’