Wennen aan leegstand of nieuw beleid nodig

Jacomien VoorhorstPrognoses van onderzoeksinstituut Alterra van Wageningen UR geven aan dat zowel in de IJsselvallei als in de Stedendriehoek tussen Deventer, Apeldoorn en Zutphen rond de 43 procent van de agrarische bedrijven gaat stoppen. Dat betekent dat er in de IJsselvallei 1,7 miljoen en in de Stedendriehoek 955.000 vierkante meter aan agrarische bebouwing vrijkomt. Ruim de helft van die gebouwen krijgt naar verwachting geen nieuwe bestemming.
‘Dat zijn heel veel vierkante meters’, stelt Nico Beun van InnovatieNetwerk, opdrachtgever voor het onderzoek. ‘Het is maar de vraag of daar allemaal een nieuwe bestemming voor gevonden kan worden.’ Maar eigenlijk weet Beun het antwoord op deze vraag al wel. ‘Misschien dat voor de helft een oplossing komt. De rest blijft leegstaan als we niet gaan nadenken over oplossingen.’
Dat nadenken gebeurde deze week tijdens een bijeenkomst over behoud, leegstand en sloop van boerderijen. De bijeenkomst vond plaats in Wilp en was georganiseerd door de stichtingen IJsselhoeven en IJssellandschap.
Beun presenteerde er de cijfers en gaf aan dat meer planologische ruimte een oplossing voor het probleem van leegstand kan bieden. ‘Als er meer mag, vergroot dat de waarde van agrarische gebouwen. Dan doet de markt zijn werk. Maar het betekent wel concurrentie met leegstand in de bebouwde kom. Daardoor zullen gemeenten niet altijd voor deze oplossing kiezen.’
Collega-boeren die hun bedrijf verder ontwikkelen, zijn ook niet altijd blij als leegstaande gebouwen een andere functie krijgen. ‘Dat kan nu of in de toekomst belemmeringen geven voor hun agrarische bedrijfsvoering.’

Rood voor Rood

Ook van bestaande regelingen zoals Rood voor Rood of Rood voor Groen verwacht Beun niet de oplossing. ‘Er wordt in de praktijk wel gebruik van gemaakt, maar ze bieden geen oplossing voor al die vierkante meters vrijkomende stallen.’
Sloop is een alternatief, maar de vraag is natuurlijk wie dat gaat betalen. ‘Draait de overheid daarvoor op of is het gewoon de eigenaar die verantwoordelijk is?’
Beun ziet vooral een rol weggelegd voor gemeenten en provincies om met beleid te komen tegen leegstand. ‘Overheden denken er al over na. Er zijn gemeenten die een sloopfonds in het leven hebben geroepen waardoor de eigenaren gestimuleerd worden om hun leegkomende bedrijfsgebouwen te slopen’, vertelt hij.
‘In Barneveld mag je alleen een nieuwe stal bouwen als er elders iets wordt afgebroken. Elders zijn concepten voor knooperven waarbij meerdere gezinnen een leegstaand erf betrekken en samen iets aan landschapsonderhoud of zorg gaan doen.’
Gebeurt er niets, dan moeten we leegstand accepteren, stelt Beun. ‘Op het Franse platteland staat ook veel leeg. Daar gebeurt verder niets mee. Maar wij vinden dat verpaupering.’