Nu iets meer betalen voor later

Klaas Johan Osinga‘De klant moet iets meer betalen’, zei commercieel directeur Ed van de Weerd van Jumbo Supermarkten vorige week in een debat over ‘eerlijk vlees’. ‘Maar ik wil een gelijk speelveld. Mijn collega’s moeten dan ook de prijs verhogen.’
Het debat bracht bijna de hele vleesketen bijeen in de aula van Wageningen UR: boeren, slachterijen, industrie, handel, retail, wetenschap en één politicus. Afwezig: de Autoriteit Consument & Markt. Deze ACM ligt onder vuur vanwege het afwijzen van de Kip van Morgen, waardoor ze een rem vormt op noodzakelijke ontwikkelingen.
Mededingingsbeleid is vastgelegd in het EU-verdrag om de consument te beschermen tegen monopolies of aanbodbeperkende afspraken tussen aanbieders. De Europese Commissie bewaakt de afspraken. Voorbeeld: megaboetes voor Microsoft.
LTO houdt zich sinds 2009 bezig met de vraag hoe de voedselketen nog beter de welvaart van consumenten kan waarborgen. Duurzaamheid en gezondheid; daar ligt een opdracht voor de hele keten. Dan moeten concurrenten wel kunnen samenwerken. De harde mededinging sluit zulke ‘kartels’ nu echter uit. LTO wil niet af van mededinging. LTO wil dat duurzaamheid wordt opgenomen in het ‘welvaartsbegrip’ van de consument in de mededinging. Langetermijnbelangen van de consument moeten beter worden meegewogen in de beoordeling van afspraken tussen concurrenten. Uiteindelijk heeft de LTO-inzet geleid tot brede steun van de Tweede Kamer. Minister Henk Kamp (EZ) publiceerde in 2014 de Beleidsregel mededinging en duurzaamheid.
Voedsel moet betaalbaar blijven, maar duurzaamheid kent een prijs. Het gaat erom wat we extra willen betalen voor een betere kwaliteit om in de toekomst kosten te besparen. Langetermijnrelaties vormen de kern van de discussie. Het bedrijfsleven wil stappen zetten. De overheid moet dat dan wel laten gebeuren.
Dat laatste gaat nu mis. De ACM heeft bij de Kip van Morgen door wetenschappers berekende meerkosten gewogen tegen de perceptie van consumenten. Een misser. Andere duurzaamheidsinitiatieven staan nu in de ijskast. De bal ligt weer bij de overheid. Sommigen vinden dat prima - ‘We zijn even van de discussie af’ - maar het is niet in het voordeel van boer, tuinder en consument.
In Wageningen wezen sommigen op Noordwest-Europa waar een hogere standaard voor producten vermarkt zou kunnen worden. Maar Noordwest-Europa is geen aparte vrijhandelszone. We hebben een markt van 28 lidstaten met een Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De EU onderhandelt met Canada, de VS en Japan over vrijhandel. Deze discussie moet daarom naar Brussel.
Daarom is het Duitse Tierwohl-initiatief goed nieuws. Dat is een fonds voor de pluimvee- en varkenssector, gevuld door de Duitse retail. Gesprekken lopen om het fonds verder aan te vullen. De Duitse mededinging heeft dit tot dusver geaccepteerd, hoewel de consument zo minder keuze heeft: die moet meebetalen. Dit woog zwaar bij de afwijzing door de ACM van de Kip van Morgen. Een opvallend verschil tussen de Duitse en Nederlandse mededinging.
Nederland heeft volgend jaar de kans om als EU-voorzitter een fundamentele discussie over mededinging en duurzaamheid te agenderen in Brussel. De Kamer spreekt 18 juni over marktwerking en zou dan de regering die opdracht kunnen geven.