Zeugenvoer moet passen bij bedrijf

Berrie Klein SworminkSijben is dik tevreden over de prestaties van de zeugen op het bedrijf en het gemak waarmee ze hun biggen grootbrengen. ‘Inmiddels werk ik tien jaar tussen de zeugen. Het liep nog nooit zo lekker als het afgelopen jaar’, constateert hij. De zeugenstapel op het bedrijf brengt gemiddeld 30,9 biggen per zeug per jaar groot, berekend op moment van spenen.

Vitale biggen

‘Zeugenhouders zijn gebaat bij zo veel mogelijk vitale uniforme biggen per toom’, stelt Sander Arts van de afdeling varkens bij Coppens Diervoeding in het Brabantse Helmond. ‘Onze focus ligt daarom niet op zwaardere biggen, maar op veel vitale biggen die bij hun moeder kunnen opgroeien. Voeding van drachtige en zogende zeugen speelt daar een belangrijke rol bij.’
Begin dit jaar introduceerde Coppens nieuwe zeugenvoerlijnen om beter te kunnen inspelen op verschillen tussen zeugenbedrijven (zie kader). De omstandigheden in de Nederlandse varkenshouderij zijn de afgelopen decennia op verschillende manieren veranderd. Arts schetst dat in het verleden op bijna alle bedrijven Topigs-varkens waren. Dat is niet meer het geval.
Arts: ‘Er zijn andere genetica opgekomen. Daarnaast nam de toomgrootte flink toe en dat geldt ook voor de gemiddelde bedrijfsgrootte.’ Dat had onder andere tot gevolg dat steeds meer bedrijven werken met personeel. Bovendien heeft de veranderende regelgeving ervoor gezorgd dat alle varkenshouders nu groepshuisvesting toepassen.
‘Dat heeft gevolgen voor de reproductieresultaten aan het begin van de dracht en voor het beenwerk van de zeugen. Ook zien we dat varkenshouders in toenemende mate kiezen voor een meerwekensysteem. Al die veranderingen zijn van invloed op de voerstrategie binnen een bedrijf’, beweert Arts.
Hij constateert dat doelstellingen en uitdagingen voor ieder bedrijf anders zijn. ‘Dat heeft deels te maken met het ras zeugen waarmee wordt gewerkt. Maar ook andere aspecten spelen een rol. Is er bijvoorbeeld extra aandacht nodig voor vitaliteit van de biggen? Moet de biest/melkproductie verbeterd worden? Of heeft juist de conditie of het beenwerk van de zeugen de meeste aandacht nodig?’
‘Als je zo veel mogelijk vitale biggen wilt produceren, is het zaak om te streven naar zo min mogelijk kleine biggen.’ Dat valt niet mee, schetst Arts omdat het gemiddelde geboortegewicht afneemt bij het toenemen van de toomgrootte. Eén big extra betekent in de praktijk een afname van het gemiddelde geboortegewicht met 35 gram.
Toch is het zaak om met behulp van voeding te streven naar zo veel mogelijk biggen in het gewichtstraject 900 tot 1.700 gram. ‘Biggen die minder wegen dan 800 gram, hebben een overlevingskans van minder dan 40 procent’, vertelt Arts. Om goede vruchtbaarheidsresultaten te behalen is het van belang dat vooral jonge zeugen niet te veel gewicht verliezen tijdens de zoogperiode.
‘Daarom leggen we de nadruk op het realiseren van een optimale energiebalans tijdens de lactatieperiode. Dat wil zeggen: een zo min mogelijk negatieve energiebalans. De tweede helft van de lactatie is de beste periode om de conditie van de zeug te beïnvloeden. Een constante voeropname is belangrijker dan het vreten van een halve kilo meer of minder per dag.’

Gelijktijdige ovulatie

Na het spenen van de biggen is het zaak om de energiebalans van de zeug binnen enkele dagen te laten omslaan van negatief naar positief. ‘Daarmee bewerkstellig je een gelijktijdige ovulatie van eicellen, waardoor zo veel mogelijk eicellen op het juiste moment bevrucht kunnen worden’, licht Arts toe.
Voer voor zeugen in het interval spenen-bronst dient veel glycogene energie te bevatten. ‘Ook letten we scherp op de vitaminevoorziening. Vitaminen zijn de katalysatoren van de energiestofwisseling.’
Het begin van de dracht biedt mogelijkheden om de zeug te laten herstellen van de zoogperiode. Daarom is het voor zeugen in deze fase van belang om zo veel mogelijk rust te hebben. Een verzadigd gevoel draagt daaraan bij, zet Arts uiteen. ‘Ook aan het begin van de dracht is de vitaminevoorziening belangrijk. Voor een goede beginontwikkeling van de bevruchte eicellen voegen we omega vetzuren toe aan het voer.’

Eind van de dracht

Aan het eind van de dracht is de voeding van de zeug vooral gericht op de ontwikkeling van de ongeboren biggen. ‘Dat betekent dat er voldoende energie en eiwit aangeboden moet worden, maar daarnaast proberen we via de voeding van de zeug bij te dragen aan het vormen van een grote glycogeenvoorraad bij de biggen. Dat doen we door specifieke vetzuren toe te voegen.’
Volgens voerleverancier Coppens moet er in de tweede helft van de dracht ook worden gewerkt aan een goede samenstelling van de microbiota ofwel de populatie micro-organismen in de darmen van de zeug.
‘Tijdens het geboorteproces komen de biggen voor het eerst in aanraking met bacteriën en op dat moment start de opbouw van de microbiota van de big. Dit heet verticale transmissie. Door de big met de juiste bacteriën in aanraking te laten komen, wordt het risico op diarree aanzienlijk verlaagd. Het creëren van optimale microbiota bij de zeug is dus van levensbelang voor de big.’
Coppens beïnvloedt de microbiota van de zeug onder meer door te spelen met de verhouding van grove en fijne delen van de voergrondstoffen, geeft Arts aan.
Bedrijfsleider Sijben stelt vast dat gericht voeren enorm bijdraagt aan goede prestaties van de zeugen. ‘Voor de medewerkers in de stal leidt dat bovendien tot meer werkgemak. Het lukt ons nu om zonder kunstgrepen tomen van dertien biggen groot te brengen.’
Op het bedrijf in Roggel werpen de zeugen op donderdag. De dag erna worden de tomen geüniformeerd. Sijben: ‘Met hulp van pleegzeugen bereiken we dat er tomen van gemiddeld dertien tot veertien biggen ontstaan. Daar verander ik tijdens de zoogperiode niets meer aan. De biggen zijn vitaal en sterk, en groeien doorgaans probleemloos op.’