‘Onderwijs hoog in vaandel houden’

Elies Lemkes-StraverJan heeft 35 Poolse werknemers in dienst en op flexibele basis werkt hij met uitzendbureau AB. Jan: ‘Het motiveren van je mensen is belangrijk. Twintig jaar geleden kwamen de eerste mensen uit Polen op het bedrijf en woonden ze hier ook. Nu hebben we tien flats gehuurd in Helmond. Dat gaat goed, maar het was eigenlijk wel zo gezellig en gemakkelijk om bij het bedrijf te wonen.’
Communicatie is belangrijk. ‘Mijn vrouw komt uit Polen, dat helpt natuurlijk enorm. En we organiseren bijvoorbeeld barbecues. We werken ook met stagiairs van de Groene Campus uit Horst en van de HAS. Eigenlijk heb je te weinig tijd voor begeleiding, maar het is belangrijk om als sector het onderwijs hoog in het vaandel te houden. Er is een grote behoefte aan middenkader.’
Jan zit al 45 jaar bewust in het vak. ‘Vanaf mijn negende was ik actief op het bedrijf van mijn vader. Ik zat graag op de tractor en heb altijd al een passie gehad voor de natuur en de producten. Mijn vader ging in het midden van de jaren zestig over van een gemengd bedrijf naar een tuinbouwbedrijf. Mierlo was groot in de kersenteelt. De veiling Mierlo vervulde een voortrekkersrol in het leveren van groente voor de conservenindustrie. Mijn vader kocht een tractor, eggen en ander materieel en ging groente telen. Dat is arbeidsintensief. Samen met mijn zes zussen en broer hielpen we mee op het bedrijf.’
In 1986 heeft Jan het bedrijf overgenomen. ‘In de volle grond werd niet veel verdiend. Je produceerde te veel en dacht niet na over de marktvraag. Daardoor kwam de liquiditeit in de knel. Met het oog op de continuïteit van het bedrijf heb ik eind jaren negentig de keuze gemaakt voor biologisch. De prijzen waren goed. Ik had goede contacten met de snijderij en leverde andijvie aan Edah.’

Omschakelen

‘Je hebt een omschakelingsperiode nodig: tot vijf jaar geleden teelde ik half gangbaar en half biologisch. Je komt toch in een andere wereld. Je gebruikt geen kunstmest en geen pesticiden. Dat betekent een andere organisatie en aanpassing van je management.’
Het begin was moeilijk, heeft Jan ervaren. ‘Vooral omdat je zelf je afzet moet inrichten. De eerste contacten met bakker Barendrecht liepen mis, het eerste jaar mislukte een oogst door een hagelbui en ketste een contract af. Maar we kregen steeds meer contacten in de biologische wereld. Rond de eeuwwisseling ging het steeds beter. Elk jaar leerden we bij, vooral om niet te veel te produceren! En nu hebben we prima contacten met natuurvoedingproducenten, retail, discounter, snijderij en industrie in binnen- en buitenland.’
Je blijven onderscheiden is belangrijk. ‘Zo staat hier nu een ‘flow pack machine’ waarmee we zelf kunnen verpakken en stickeren. De logistiek organiseren we zelf of via intermediairs.’
Circa de helft van de productie is voor de export. ‘Scandinavië groeit op dit moment. Je moet gerespecteerd en gewaardeerd worden door de afnemers. We moeten weten voor wie we telen. Vroeger teelde ik te veel met het oog op continuïteit en dat werkte niet. Nu stel ik mijn teeltplan op in overleg met mijn afnemers en neem ik mijn ervaring van vorige jaren mee. Dat werkt veel beter. Het gaat erom vanuit de marktvraag te denken en te handelen.’

Bodemkwaliteit

We praten over de vollegrondsector over tien jaar. Hoe ziet die er dan uit? ‘Als biologische sector lopen we voorop; gangbaar volgt. Voor ons allemaal wordt bodemkwaliteit een gigantisch thema. En innovatie. Dat moet centraal opgepakt worden.’
Wat de ontwikkeling van de bedrijven betreft, schetst Jan: ‘Het totale productieareaal zal dalen. De bedrijven worden groter en bouwen een redelijke positie in de keten op. Er blijft ruimte voor kleinere bedrijven die aan de directe omgeving leveren.’
Jan is ook duidelijk over de duurzame rol van ZLTO op het gebied van vakmanschap en ondernemerschap. ‘Als grotere ondernemer heb je vooral behoefte aan een sparring partner die een combinatie biedt van kennis en ervaring op het gebied van de teelten, je bedrijfsplan, markt en marketing en innovatie. Dat maakt je ook sterk in de belangenbehartiging, of het nu in de keten is of in overheidsbeleid. Voor kleinere bedrijven kun je vanuit een vertrouwenspositie meedenken over keuzes en de koers. Daarin kan ZLTO, al dan niet in samenwerking met partners, het verschil maken.’

Ondernemerschap

Jan is ondernemer in hart en nieren en stimuleert ook ondernemerschap. Bij het naar de deur lopen vertelt hij over een HAS-afstudeerder die graag bedrijfsleider bij hem wil worden. Die heb ik gezegd: ga het maar proberen om ondernemer te worden. Hier heb je een stuk areaal en maak er je bedrijf van…’
De ogen van Jan stralen pret uit.