Mercosur: boerenzorgen en geopolitiek spel

Om de bovenstaande zorgen weg te nemen, heeft de Europese Unie zogenoemde 'safeguards' opgesteld. Deze maatregelen moeten de Europese landbouwsector beschermen tegen marktverstoringen zodra het Mercosur-verdrag in werking treedt. Dat kan bijvoorbeeld door in te grijpen bij plotselinge importstijgingen of prijsverschillen ten opzichte van Europese producten.

Aanvullend werken de Mercosur-landen, met Brazilië voorop, aan een brief. Daarin beloven ze dat zij deze extra maatregelen zullen respecteren. Het doel van de brief is duidelijk: tegemoetkomen aan de zorgen van kritische lidstaten als Frankrijk, zodat het verdrag alsnog kan worden ondertekend.

Volgens Eva Gocsik, internationaal strategisch analist dierlijke eiwitten bij Rabobank, wordt het nieuwe quotum in het Mercosur-verdrag geleidelijk ingevoerd en loopt dit na zes jaar op tot 99.000 ton rundvlees en 180.000 ton kippenvlees. Voor de markt van kippenvlees betekent dit een geleidelijke uitbreiding van 35 tot 40 procent van de huidige quota, wat druk zet op de marges van producten als kipfilet.

Voor rundvlees komt het quotum neer op 40 procent van de totale Europese import, wat op termijn prijsdruk kan veroorzaken. 'Prijzen worden bepaald door vraag en aanbod: een groter aanbod kan leiden tot prijsdalingen. Al verwachten we dat de vraag naar rund- en kippenvlees sterk blijft', aldus Gocsik.

Daarom is volgens de Rabobank-analist volledige liberalisering van de Europese rundvlees- en pluimveemarkt onhaalbaar. Beschermende maatregelen, zoals quota, blijven nodig om Europese boeren te beschermen tegen goedkopere productie uit Mercosur-landen. 'De productiekosten voor vlees liggen in Argentinië en Brazilië veel lager dan in de Europese Unie, vooral door goedkopere arbeid en veevoer.'

Toch is volgens Gocsik de extra import uit Mercosur niet per se nadelig. 'De markten voor rund- en kippenvlees in Europa blijven krap doordat het aanbod achterblijft. Extra import uit de Zuid-Amerikaanse landen kan verlichting bieden door het tekort aan te vullen en het aanbod beter in balans te brengen met de sterke vraag naar vlees, zij het in gecontroleerde hoeveelheden.'

Daarbij biedt het akkoord volgens de strategisch analist zeker ook kansen voor Europese exporteurs van producten als kaas, olijfolie en wijn. 'Daarmee kan de Europese Unie haar sterke merken en regionale specialiteiten beter benutten op de Zuid-Amerikaanse markt.'

Eerlijke concurrentie

Gerben Boom, portefeuillehouder Internationaal bij het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), zet nog wel vraagtekens bij de safeguards. 'De precieze invulling van die maatregelen is heel belangrijk', zegt Boom. 'Lidstaten mogen aan de bel trekken als er te veel wordt geïmporteerd of als de prijzen van Europese producten te veel zakken. Maar wanneer worden die tegenmaatregelen precies getriggerd? Wij willen dat de Europese Commissie daar harde afspraken over op papier zet. Als dit en dit gebeurt, dan gaan we die en die maatregelen treffen volgens vastgestelde protocollen.'

Het NAJK-bestuurslid vindt dat de Europese Commissie eerst moet bepalen welke strategische posities het wil behouden en wat daarvoor nodig is. 'En dan moet je bepaalde sectoren en producten goed beschermen. Dit kan in onze ogen hand in hand gaan.'

Boom hoopt dat er volgende week in ieder geval een besluit genomen wordt. 'Dan is tenminste duidelijk wat er op tafel ligt en waar Europese boeren en tuinders aan toe zijn. Je hebt handelsverdragen nodig, zeker in deze onrustige wereld.'

Geopolitieke concurrentie

Volgens Freek Vossenaar, Food & Agri-adviseur voor het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), draaien handelsverdragen niet alleen om import en export, maar ook om investeringen. Zeker in deze tijd gaat het in zijn ogen om het veiligstellen van toegang tot kritieke grondstoffen en bescherming tegen handelsoorlogen.

'In een wereldorde met afnemende vrijhandel en meer competitie groeit de noodzaak voor partnerschappen', zegt Vossenaar. 'Nu Rusland wegvalt, China een eigen agenda heeft en de Verenigde Staten ons de rug lijken toe te keren, beseffen Europese leiders dat zij handelsverdragen en partnerschappen nodig hebben om economische samenwerking en kritieke grondstoffen veilig te stellen.'

Vossenaar stelt dat de Europese Unie strategische ketens voor zeldzame aardmetalen, waaronder lithium, kobalt en koper, veilig wil stellen en een betere handelspositie wil veroveren in de Mercosur-landen. 'Het verdrag verlaagt invoerrechten en biedt Europese bedrijven investeringskansen in Zuid-Amerika. Daarmee wil Europa grip houden op waardeketens en de afhankelijkheid van China verminderen.'

China verzekert zich al van grondstoffen via investeringen en overnames. Vossenaar: 'Zo namen Chinezen jaren geleden een Nederlandse graanhandelaar in Argentinië over, om meer controle te hebben op de export van tarwe en soja. Met het Mercosur-verdrag biedt Europa tegenwicht en probeert het ook strategisch de Verenigde Staten, voor wie zeldzame aardmetalen cruciaal zijn, voor te blijven.'