Modernisering elektriciteitsnet EU zorgt ook voor betere toegang energieboeren

Europa kampt met een verouderde energie-infrastructuur. Nu de stijgende energieprijzen het concurrentievermogen van industrieën bedreigen, wil de Europese Commissie met het zogeheten 'European Grids Package' ingrijpende maatregelen nemen om regelgeving voor de aanleg van nieuwe netwerken versoepelen.

Mede door het inefficiënte en verouderde elektriciteitsnetwerk in Europa, liggen de prijzen van energie in de EU veel hoger dan in de concurrerende economieën van China en de Verenigde Staten. Naast het elektriciteitsnet moet de 'European Grids Package' ook de aanleg van waterstofgas- en CO2-netwerken bevorderen.

Vergunning in twee jaar

Een van de voorstellen is erop gericht de wachttijden voor vergunningen voor netwerkprojecten terug te brengen van soms wel tien jaar tot slechts twee jaar. Indien overheden dit niet lukt, krijgt een project automatisch een vergunning.

De Europese Commissie wil ook de milieueffectrapportages die worden gevraagd bij de vergunningverlening versoepelen. Voor projecten van minder dan 100 kilowattuur zouden die helemaal niet meer moeten gelden. Dit betreft ook de (stikstof)emissies die met de aanleg gepaard gaan.

Met de versoepelingen moet de modernisering van nationale elektriciteitsnetten worden versneld en worden de netwerken van landen onderling beter op elkaar aangesloten. Dit moet ook de grensoverschrijdende handel in elektriciteit vergemakkelijken. Bij dat laatste vindt Brussel het wel belangrijk dat fysieke en cyberveiligheidsrisico's worden aangepakt.

Verspilling duurzame energie

Dat een moderniseringsslag hard nodig is, blijkt uit het feit dat een groot deel van de duurzaam opgewekte energie in de EU wordt verspild, waardoor de kosten stijgen. Ook wacht voor meer dan 500 gigawatt aan windenergieprojecten op aansluiting op het Europese elektriciteitsnet.

De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) reageert positief op het 'European Grids Package'. Voorzitter Olof van der Gaag schat in dat door de versoepelingen op termijn honderden energieprojecten van start kunnen gaan. Ook boeren met plannen voor zonnepanelen op daken of grond zullen hiervan profiteren.

'Dit is heel goed nieuws. Het is zo zonde dat de aanleg van broodnodige duurzame energieprojecten nu stilstaat, omdat tijdens de bouw een klein beetje stikstof wordt uitgestoten. Dankzij deze projecten worden over de hele levensduur bakken met stikstof en CO2 voorkomen', zegt Van der Gaag.

Het voorstel van de commissie betreft ook de aanleg van netwerken voor waterstof en CO2 en systemen voor energieopslag. CO2-transport is onder meer van belang voor de glastuinbouw en klimaatdoelen van de industrie. De NVDE ziet dat ruimtelijke procedures momenteel nog te vaak een tijdrovend obstakel zijn voor de aanleg van kabels en buizen.

Wegnemen stikstofslot

Nu duurt het vergunningsproces in Nederland gemiddeld acht jaar, waardoor veel oplossingen voor 2030 niet meer haalbaar zijn. De NVDE hoopt dat in Den Haag de onderhandelende partijen voor een nieuw regeerakkoord de Europese voorstellen omarmen. Het stikstofslot op energieprojecten wegnemen, kan de vertraging verhelpen.

Over de aanleg van een netwerk voor groen (bio)gas, bijvoorbeeld uit mestvergisting, wordt in de plannen gesproken. De NVDE kan zich wel voorstellen dat de stikstofvrijstelling op termijn ook voor deze projecten gaat gelden.

In de EU-meerjarenbegroting is voor de 'European Grids Package' een budget van 30 miljard euro gereserveerd voor de periode 2028-2034. Voordat de plannen definitief worden, zullen er in Brussel nog wel veel onderhandelingsrondes nodig zijn.

Milieu- en burgerorganisaties vrezen dat afzwakking van vergunningprocedures leidt tot milieuschade en overlast voor omwonenden van energieprojecten. Tijdens de presentatie van de plannen woensdag bestreed EU-energiecommissaris Dan Jørgensen deze kritiek. Volgens hem gaan lokale gemeenschappen er juist van profiteren.

Verzet lokale gemeenschappen

'Dit zal gebeuren op een manier die de milieubescherming niet in gevaar brengt. De groene transitie stuit soms op verzet van lokale gemeenschappen, die zich buitengesloten voelen bij beslissingen die hun dagelijks leven en woonomgeving beïnvloeden. Het is daarom van cruciaal belang om deze gemeenschappen er volledig bij te betrekken.'

Naast kunnen meepraten over de projecten, moeten burgers er ook van kunnen profiteren, zegt Jørgensen. 'Projecten moeten de lokale bevolking net zoveel voordeel opleveren als de investeerders. Daarom introduceren we een nieuwe verplichting voor de EU-lidstaten om ervoor te zorgen dat een deel van de voordelen van projecten voor hernieuwbare energie wordt doorgegeven aan de lokale bevolking en gemeenschappen in de nabijheid van het project.'