Agrarische sector ziet kansen, maar ook haken en ogen bij doelsturing

Tijdens de Landbouwconferentie 'Agrarisch ondernemerschap; ruimte voor doelsturing' in Boskoop gingen politici en vertegenwoordigers van de agrarische sector in gesprek over doelsturing. De bijeenkomst was georganiseerd door Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (SGP). Hij zoekt naar ervaringen en kennis om knelpunten in de regelgeving van doelsturing weg te halen.

Over de voordelen zijn de deelnemers van de conferentie het grotendeels eens. Doelsturing laat agrarisch ondernemers zelfstandig bepalen hoe zij milieudoelen op hun bedrijf willen halen, op een manier die het beste past bij hun bedrijf. De uitvoering van beleid wordt zo de individuele verantwoordelijkheid van de ondernemer.

Gijs Schilthuis, directeur duurzaamheid bij de Europese Commissie (DG Agri), stelt dat Europese wetgeving die ruimte tot zekere hoogte ook geeft. In Finland wordt gestuurd op doelen voor dierenwelzijn, in Ierland op biodiversiteit.

Projectleider Michel de Haan van Koeien & Kansen heeft met zeventien melkveehouders uit het hele land onderzoek gedaan naar doelsturing. Zo hebben ze met succes gewerkt aan de reductie van de bedrijfsspecifieke ammoniakemissie.

Hij is overwegend positief. 'We bereiken best veel, maar we werken ook met gemotiveerde deelnemers.' Toch ziet hij dat sommige doelen, bijvoorbeeld methaanreductie, lastiger te behalen zijn.

Coen Hagoort uit het Zuid-Hollandse Waarder, een van de deelnemende melkveehouders, deelt die mening. Dat zegt hij tijdens een werkbezoek van Ruissen voorafgaand aan de conferentie. Zo is het makkelijker om op grondwaterkwaliteit te sturen dan op oppervlaktewaterkwaliteit, omdat bij de laatstgenoemde de kwaliteit niet aan één boer is toe te schrijven.

Voorwaarden voor succes

De Haan heeft geconstateerd dat er voorwaarden zijn voor succesvolle implementatie van doelsturing. Zo wijst hij op een goede borging en een goede controle en monitoring. Het is volgens hem ook belangrijk dat er een stimulans wordt ingebouwd. 'Zit er geen beloning bij, dan is het niet vanzelfsprekend dat de doelen worden gehaald.'

Ook directeur André Hoogendijk van BO Akkerbouw noemt een aantal randvoorwaarden. 'Er moet een duidelijk doel zijn om op te sturen', zegt hij. Sturen op het beperken van de nitraatuitspoeling is een eenduidig doel. De doelen uit de Kaderrichtlijn Water zijn juist breed. 'Bij stikstof is doelsturing waarschijnlijk niet het antwoord. Waar ga je op sturen en hoe ga je meten?'

Verder moet volgens Hoogendijk duidelijk zijn wat er wordt gemeten en welke indicator daarvoor wordt ingezet. Tot slot noemt hij de haalbaarheid: er moet voldoende perspectief zijn om doelen te halen.
De BO Akkerbouw-directeur wijst ook op de rol van de keten. 'Als een teler wil overstappen op een aardappelras met minder uitspoeling, heb je ook een fritesmaker nodig die aardappelen wil afnemen.' De grootste uitdaging is volgens hem om een Europese richtlijn te vertalen naar doelen waar boeren op kunnen sturen.

Databescherming

Daarnaast ziet Hoogendijk weerstand bij agrariërs als het gaat om het delen van de data die wordt verzameld bij monitoring en controle. 'De angst is dat deze worden vrijgegeven na een Wet open overheid (Woo)-verzoek. Ik denk dat die gegevens in de sector moeten blijven en niet bij de overheid moeten worden ondergebracht.'

Themacoördinator Omgeving Mark Heijmans van LTO Nederland pleit daarom voor een nieuwe uitvoeringsinstantie. Dit moet volgens hem een producentenorganisatie of publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie zijn, zoals het aloude productschap, die de uitvoering kan borgen.

LTO Nederland is een voorstander van doelsturing, maar Heijmans benoemt ook de nadelen: 'Doelsturing heeft consequenties. Deelnemers kunnen worden afgerekend als zij doelen niet halen. Doelsturing kan ook pijnlijk zijn, want een ondernemer moet wat doen in de bedrijfsvoering om doelen te halen en dat kan ingrijpend zijn. Het vraagt wel iets van de ondernemer.'