Nazomerse saamhorigheid in Brabant: koffie, koek en kisten vol Elstars

'Kijk, daar woon ik. En dan heb ik hier die plank liggen en steek ik zo de sloot over naar de appelboomgaard', vertelt pensionado Ad Verbeek terwijl hij laat zien hoe hij zichzelf in de oogsttijd een omweg bespaart door de sloot tussen zijn huis en de percelen van fruitteler Pieter Westerlaken in het Noord-Brabantse Rijswijk over te steken via een smalle plank.

Verbeek is een van de plukkers op leeftijd die jaarlijks de handen uit de mouwen steken als de appels en peren van Westerlaken van het land moeten. De voormalig leraar belandde na zijn pensioen op het bedrijf van zijn buurman. Uit interesse voor de fruitteelt en om bezig te zijn. 'Ook buiten de plukperiode om ben ik hier vaak. Ik wandel regelmatig door de boomgaard, en twee keer per week maak ik appelmoes van de valappels.'

Westerlaken heeft 1,5 hectare kersen en 6,5 hectare appels en peren. 'We plukken de hele maand september. We beginnen met de zomerappels, gevolgd door de Elstars, Doyenné du Comice-peren, stoofperen en we sluiten af met Wellant-appels', somt de fruitteler op. Het grootste deel van de oogst gaat naar een sorteerbedrijf in het Gelderse Altforst, de rest gaat naar de koelcel van de veiling in Zaltbommel. Daar haalt Westerlaken vervolgens telkens weer een deel van de oogst terug voor de thuisverkoop.

Waar Westerlaken de kersenoogst vooral doet met scholieren uit de omgeving, zijn de appels en peren een klusje voor een groep oudere inhuurkrachten. Mensen uit de dorpen Rijswijk, Giessen en Woudrichem, van wie een deel al decennialang actief is als plukker.

'Het is iets waar we elk jaar naar uitkijken', zegt Toos Timmermans. Ze staat in een van de rijen met appelbomen te plukken, samen met drie andere dames. Vandaag vormen ze een echte damesploeg, de mannen zijn een paar paden verderop aan de gang. Aan de volle kisten te zien die op het pluktreintje achter een stokoud Ford-trekkertje hangt, hebben de vrouwen deze dag al flink doorgewerkt.

Iets bijverdienen

Timmermans en haar vriendinnen begonnen als veertigers met plukken bij fruittelers in de omgeving, om onder de schooltijd van de kinderen iets bij te verdienen. 'Pieter is inmiddels onze vierde werkgever, de vorige drie bedrijven zijn helaas gestopt. Maar voor ons was stoppen geen optie, we vinden dit veel te leuk om te doen.'

Even verderop staan de mannen. Op de pluktrein staat een radio die op bescheiden volume hits uit vervlogen tijden speelt. 'Echte ouwelullenmuziek', grapt een van hen. Net als bij de dames valt op dat ook de heren het bijzonder gezellig hebben onder het nazomerse zonnetje dat deze ochtend al lekker schijnt. Wel is het wat vochtig tussen de fruitbomen.

'Vorig jaar was het pas echt nat', zegt Frans Kant. 'Toen zaten we telkens vast met het treintje en waren alle paden beschadigd door het natte voorjaar. De kikkers liepen door het land. Normaal plukken we gewoon door, ook met regen. We zijn niet van suiker. Alleen als het te heet is, plukken we niet.' Westerlaken vult aan: 'Natte bomen zijn wel vervelend, dan loopt het water zo je mouw in.'

Hoogwerker

De fruitteler en Kant staan samen op een hoogwerker om de toppen van de fruitbomen te plukken. Op een paar meter boven de grond is het bedrijf goed te zien. Wie rondkijkt ziet van links naar rechts het woonhuis, de boerderijwinkel en schuren. Daarnaast liggen de gemeentelijke begraafplaats, de kersenboomgaard en vervolgens een stuk bos. Verderop ligt een strook gras die de naastgelegen woonwijk, waar onder meer Verbeek woont, scheidt van de fruitbomen van Westerlaken. In een ver verleden stonden daar ook fruitbomen, maar deze moesten wijken om een buffer te creëren met de woonwijk.

Kant is een van de jongste aanwinsten van de plukgroep bij Westerlaken. Hij is een jaar of vijf geleden begonnen met plukken. 'Ik was net met pensioen en zag in de boerderijwinkel een kaartje hangen dat er plukkers werden gezocht. Dat leek me wel wat. Ik heb mijn hele werkende leven andere dingen gedaan. De eerste peer die ik ooit plukte was hier. Het werk is leuk, ongedwongen. Met plukken hoef je niet veel na te denken over wat je doet.'

Inmiddels is Kant niet alleen in de pluktijd op het fruitbedrijf aan de rand van Rijswijk te vinden. 'Ik help regelmatig als er wat gedaan moet worden. Het is hier altijd gezellig, we zijn een leuk team. Tegen Ad heb ik vroeger jarenlang gevoetbald, Janus kende ik ook al een beetje. Kees zelfs al mijn hele leven.'

Dat de plukploeg aardig op leeftijd is – de oudsten zijn bijna 80 jaar –, is vooralsnog geen belemmering voor het werk. 'Iedereen komt nog ieder jaar terug. We zijn op leeftijd, maar nog redelijk fit. En wij ouderen weten wel wat werken is.'

Koffie en koek

Het is ondertussen circa 10.00 uur, tijd voor koffie. Geen snelle bak in de boomgaard, bij Westerlaken is dit een belangrijk moment van de dag. De hele ploeg loopt of fietst richting het erf en neemt plaats in een schuur. Er staan stoelen in een kring en op tafel staan koffie en koek. De bejaarde moeder van de ondernemer schuift ook aan. 'Pieter geeft twee keer per dag koffie met koek', vertelt Kant. 'Het is echt een sociale aangelegenheid, we hebben altijd genoeg te bepraten met elkaar.'

En dat blijkt. De thermoskannen koffie gaan rond, er wordt volop gepraat en gelachen. Westerlaken kijkt tevreden toe. Een deel van de plukkers kwam al hier toen zijn vader nog leefde en het fruitbedrijf runde. 'Greet en Janus komen hier al sinds begin jaren negentig', weet de teler. Westerlaken zelf was er in die tijd niet vaak bij. Hij had aanvankelijk andere plannen, maar besloot na het overlijden van zijn vader alsnog het bedrijf te runnen. Tot blijdschap en verrassing van zijn moeder. 'Pieter hield zich als jonge jongen nooit bezig met het bedrijf.'

De sfeer tijdens het werk en de koffie straalt een ouderwets soort gezelligheid en saamhorigheid uit. Het is waar fruitteler Westerlaken bijzonder van geniet. 'Dit is toch veel leuker dan werken met Poolse of Roemeense seizoenarbeiders? Die heb ik ook weleens gehad hoor, maar daarbij mis ik het contact dat ik met deze ploeg wel heb.'

Nieuwe lichting

Aan tafel praten de medewerkers intussen over de tijd dat de huidige groep plukkers echt te oud is om het werk op het land te doen. Het is de vraag of zich tegen die tijd een nieuwe lichting pensionado's komt aandienen, of dat het Brabantse fruitbedrijf zich dan alsnog moet overstappen op buitenlandse seizoenarbeiders. Wat het ook wordt: zolang deze groep kan, blijven ze plukken bij Westerlaken.

De koffie is inmiddels op en langzaamaan verplaatst het gezelschap zich weer richting de boomgaard. Zoals elke dag in deze periode wordt tot 17.00 uur doorgewerkt. 'Het is geen vetpot, maar Pieter zorgt goed voor ons', zegt Kees Westerlaken, die overigens geen familie is, met een knipoog. Hij gaat richting de 80 jaar en is een van de oudsten van het stel. 'Ik kan ook thuis gaan zitten, maar wat moet ik daar? Ik ben veel liever nog bezig. Niets doen is niks voor mij.'