'De Mansholtmythe, de moedernegotie, de macht van graan'

Dat Sicco Mansholt heeft gezegd ‘Nooit meer honger’, dat is een mythe. De hongerwinter was een gevolg van de Duitse voedseltransportblokkade. Mansholt wilde handel en deviezen om machines te kopen om het land op te bouwen met geld uit de landbouw. Deze was al vooraanstaand, maar hij wilde deze verder rationaliseren en tevens de boer uit zijn ellende verheffen met voor de blijvers een redelijk inkomen. Hij wilde de (graan)markt sturen via subsidies en voorraadbuffers.

De rationalisatie startte al in 1886 met de Staatscommissie van de Landbouw als antwoord op de landbouwcrisis in die tijd, vanwege de invoer van grote hoeveelheden goedkoop Amerikaanse graan per stoomschip. Het landbouwsysteem van onderzoek, voorlichting en onderwijs werd toen opgetuigd, naast dat we goederen met meer toegevoegde waarde als groenten en zuivel gingen produceren.

In de Verenigde Staten sloeg in de jaren dertig de crisis toe. Er was te veel graan, maar landbouwminister Henry A. Wallace wist via een systeem van productopslag, Ever-Normal Granary, meer stabiliteit te krijgen in prijs en volume. Dit was afgekeken van het oude China, vergelijkbaar met het Bijbelse oude Egypte met de zeven vette en magere jaren. Het werd de basis van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid ontworpen door Mansholt.

Met ruilverkavelingen bracht Mansholt, zelf boer in de Wieringermeer, de rationele IJsselmeerpolders naar het kleinschalige oude land. Komend uit een rood Groninger herenboerengeslacht, met oog voor de mens, maakbaarheid en voedselsoevereiniteit, zette hij zich af tegen het armoedig kleinschalige, het nationaalsocialistische Blut und Bodem, het communistische, collectivistische en het kapitalistische laissez-faire. Landbouwvisies die we nu hardleers in het brede politieke spectrum nog steeds zien.

Mansholt was rationeel, maar ging later twijfelen over de gevolgen van te ver doorgeslagen efficiëntie ten koste van natuur en daarmee de landbouw zelf. Het is zoeken naar een optimale effectiviteit in de productie; die efficiëntie toevoegt en amper schade toebrengt. Fantasieoplossingen en andere quatsch van welke stroming dan ook laten de balans doorslaan.