Flevolandse telers pakken normoverschrijdingen gezamenlijk aan

'Bij een vergadering van onze studieclub bespraken we het onderwerp afspoeling. Bij het akkerbouwmeetpunt in de Onderduikerstocht kwamen nog te veel normoverschrijdingen voor. De presentatie van het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) mondde uit in een oproep daar wat aan te doen', licht Wikje de Jong toe.

De Jong is een van de initiatiefnemers die de handschoen wil oppakken. Andere initiatiefnemers zijn Mathijs Gebbink, Anne de Groot, Jacob Jan Homan en Rick de Wit. Ze willen een praktisch werkbare manier vinden om de situatie beter onder controle te krijgen.

De Groot: 'We kwamen uit verschillende richtingen bij elkaar. Dit gebied is gevoelig voor bodemverdichting en afspoeling. Anderzijds is het hier heel geschikt voor hoogwaardige teelten, zoals bloembollen. We willen daarom zien hoe het echt zit met emissies en leren hoe er iets aan is te doen. Je ziet het middelenpakket verschralen. Als we verantwoordelijkheid nemen en emissiereductie bereiken, kunnen we teelten behouden.'

De snelheid waarmee informatie over metingen in de tochten bij boeren terechtkomt, is volgens De Jong belangrijk. 'Elk jaar zijn er metingen, maar die worden pas het volgende jaar in de Bestrijdingsmiddelenatlas gepubliceerd. Dan is het als teler lastiger om te achterhalen wat de oorzaken van normoverschrijdingen zijn. Een directere terugkoppeling geeft telers meer inzicht in hoe je zelf kunt bijdragen.'

De Wit stipt het probleem van afspoeling nogmaals aan: 'Daar zijn we ons van bewust. Daarom gaat de nieuwsbrief naar iedereen in de buurt. Op onze bedrijven tonen we maatregelen die makkelijk zijn te nemen. De resultaten hopen we terug te zien in de metingen. Maar ook wij zijn zoekende.' De Groot zegt dat telers moeten nadenken over maatoplossingen die bij hun grond en bedrijfsvoering passen.

Nadruk ligt op middelen

De nadruk in het project ligt op gewasbeschermingsmiddelen, vertelt De Jong. Toch ging het gebied 'door het oog van de naald' toen de met nutriënten verontreinigde (NV-) gebieden werden bepaald. De Wit: 'Daarom werken we aan een brede bewustwording.'

Gebbink vertelt dat eerder al actie is ondernomen, met wasplaatsen bijvoorbeeld. Met driftreducerende maatregelen en het verlagen van erfafspoeling zijn stappen gemaakt. De groep denkt dat oplettendheid bij telers kan bijdragen aan meer emissiereducties. Daarvoor spreken ze met hun buren. 'Doel is niet met het vingertje te wijzen. Maar door kennis, ideeën en ervaringen te delen, willen we samen leren hoe bij te dragen aan minder emissies.'

In de tochten zijn extra meetpunten gemaakt. Kunnen bijvoorbeeld met de wateraanvoer middelen van elders het gebied inkomen? Als dat bekend is, wordt duidelijker voor welk deel van de overschrijdingen de telers verantwoordelijk zijn.

Nog geen harde conclusies

Dat de telers actief bezig zijn met de waterkwaliteit stemt het waterschap en de provincie vrolijk. Van de eerste metingen komen wat cijfers bij de deelnemers terecht. Dat is nog te weinig om harde conclusies te trekken. De eerste lijnen zijn er en in de komende maanden zullen meer data beschikbaar komen.

Bij alles gaat het om de actieve houding van de telers en nadrukkelijk niet om geld via subsidies te verkrijgen. 'Daar moesten ze soms aan wennen bij de overheden. Wij wilden geen geld, maar een gebiedsplan om de totale emissie te verlagen. Je lost niet alles op met een zak geld', aldus De Wit.

Gebbink noemt de mentaliteit een winstpunt: 'Ons initiatief wordt breed gedragen in het gebied. Nagenoeg iedereen steunt het. Mensen spreken erover met elkaar. Je weet soms niet van elkaar wat iedereen al doet.' Door van elkaar te leren, boeken ze vooruitgang in de westrand van de Noordoostpolder.

Belang van vakmanschap

Homan had de CLM-proeven met afspoeling op zijn land. 'We begonnen met zes opstellingen en zijn met twee daarvan doorgegaan. Vier waren praktisch niet geschikt. Mijn conclusie is dat je het vakmanschap van de boer niet moet vergeten.'

Grondbewerkingen en drempels leggen tussen de ruggen of structuur aanbrengen op de grond werken niet overal op dezelfde manier. 'Door onze kennis te delen, willen we iedereen scherp houden en voorkomen dat mensen in oude gewoonten terugvallen', legt Homan uit.

'Waar we invloed op hebben moeten we wat mee doen', zegt Gebbink. 'We hebben al kapitalen in apparaten geïnvesteerd. Nu moeten we nog wat meer stilstaan bij wat we doen.' Denk aan maatregelen als afwateren met een extra bocht aan een buis, kavels minder bol leggen, drempels alleen tussen de ruggen waar de selectiekar niet hoeft te rijden, een wafelrol gebruiken na het poten om betere infiltratie te bevorderen en een woelertje achter de frees.

Oplossingen zijn laagdrempelig en 'lowtech'. 'Daar moet onze kracht in zitten', geeft De Wit aan. 'Ja, we houden het simpel en goedkoop', beaamt De Jong. Homan noemt het 'praktische oplossingen'. 'En de teelt moet er ook beter van worden', vult De Groot aan.