LTO: wonen op boerenerf biedt kansen, maar maatwerk blijft noodzakelijk

'Het toelaten van extra woningen op het boerenerf biedt kansen. Boeren en tuinders kunnen ermee tegemoetkomen aan een vraag uit de woningmarkt en tegelijkertijd kan het een positieve impuls geven aan gebiedsontwikkeling', zegt voorzitter Bart Pijnenburg van LTO-vakgroep Multifunctionele Landbouw.

Extra woningen op het erf kunnen boeren financieel ondersteunen, bijvoorbeeld via verhuur of verkoop, stelt LTO in de visie. Ook draagt gezamenlijk wonen bij aan meer begrip voor het boerenbedrijf en versterkt het de band tussen boeren en burgers. Hergebruik van bestaande opstallen voorkomt leegstand en criminaliteit en innovatieve woonvormen kunnen het ondernemerschap stimuleren. Denk aan combinaties met zorg, recreatie of kinderopvang.

Initiatief bij boeren en tuinders

De organisatie benadrukt dat het initiatief voor dergelijke transities bij boeren en tuinders moet liggen. Projectontwikkelaars met speculatieve bedoelingen moeten worden uitgesloten. Nieuwe bewoners horen betrokken te zijn bij het bedrijf en het landschap, bijvoorbeeld door mee te helpen met onderhoud. Er moet een logische combinatie zijn tussen agrarische activiteiten en wonen. Niet elk bedrijf leent zich hiervoor.

Er is geen generiek bouwrecht, vindt LTO. Elk initiatief vraagt om lokaal maatwerk en een zorgvuldige afweging van belangen. In gebieden met een sterke landbouwstructuur of intensieve veehouderij is woningbouw niet vanzelfsprekend. Gemeenten spelen een sleutelrol via het omgevingsplan en moeten toetsen of initiatieven passen bij de ontwikkelrichting van het gebied en geen belemmeringen opleveren voor omliggende bedrijven.

LTO komt tot drie richtingen voor wonen op het erf. Zo is er wonen in de kernrandzone. Hiermee wordt een transformatie bedoeld van erven aan de rand van dorpen of steden, vaak met multifunctionele functies. Ten tweede ziet de organisatie ruimte voor agrarische bedrijfswoningen nieuwe stijl. Hierbij zijn bewoners functioneel verbonden met het erf en het landschap. Tot slot noemt LTO wonen op de zorgboerderij omdat er een groeiende behoefte is aan zorgwoningen op het erf.

Zorgen en oplossingen

LTO onderkent zorgen over aantasting van het landschap, de leefomgeving en belemmeringen voor andere bedrijven. Oplossingen liggen in heldere afspraken met bewoners, ruimtelijke inpassing en het uitsluiten van speculatieve projecten. Initiatieven moeten bijdragen aan de vitaliteit van het platteland en het beheer van het cultuurlandschap.

LTO pleit voor pilots en verdere uitwerking van beoordelingskaders. LTO-vakgroep Multifunctionele Landbouw volgt de ontwikkelingen nauwgezet en blijft zich inzetten voor een goede balans tussen wonen en agrarisch ondernemerschap.

Woningbouw in buitengebied

LTO blijft terughoudend met bouwen in het buitengebied. Zeker in gebieden met een sterke landbouwstructuur raadt de organisatie af om huizen te bouwen. 'In onze visie staat een goede ruimtelijke ordening centraal. Wonen op het boerenerf betreft altijd lokaal maatwerk en een afweging van de opgaven en belangen in een gebied. Veel keuzes zijn afhankelijk van wat er op het erf, nabijgelegen erven en in de verdere omgeving kan', vervolgt Pijnenburg.

Demissionair minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening heeft plannen vrijdag twintig zogeheten doorbraaklocaties aangewezen waar woningbouw versneld van start kan gaan. Daarnaast worden nog vier locaties nader onderzocht. Deze aangewezen plekken zijn niet nieuw, maar al eerder aangewezen als woningbouwlocatie. De doorbraaklocaties bevinden zich zowel in steden als in het buitengebied.

Op elke doorbraaklocatie worden ten minste 2.500 woningen gerealiseerd. Voor vijf van deze locaties moet nog dit jaar een akkoord worden bereikt over de start van de bouw. Overal moet uiterlijk 2030 de eerste schop de grond in. Samen zijn de locaties goed voor 150.000 woningen. Daarmee zijn deze plekken een belangrijk onderdeel van de landelijke doelstelling om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen.