Oostenrijkse vakanties als inspiratie voor grasdrogerij in De Lutte

Melkveehouder Jos Elderink uit het Overijsselse De Lutte is 25 jaar geleden omgeschakeld van gangbaar naar biologisch. Nu runt hij het bedrijf, Het Hengelman, samen met zijn kinderen Bart en Marije Elderink. Zij hebben verschillende verantwoordelijkheden: Bart Elderink is vooral tussen de koeien en op het land te vinden en Marije Elderink richt zich op de kaasmakerij.

Onbedoeld werden voor de familie Elderink gezinsvakanties in Oostenrijk zakenreizen. De meest in het oog springende techniek waren de grasdrogerijen. Deze techniek moest in De Lutte toch ook kunnen, dacht Jos Elderink. Zo wordt sinds 2020 op het bedrijf het gras gewonnen en via de grasdrogerij opgeslagen. Bart Elderink kent geen nadelen. 'Het scheelt vooral dat we de kuilbult niet meer hoeven af te dekken.'

De familie geeft elke middag rondleidingen over het bedrijf met ruim 120 koeien. Bezoekers kunnen dan kijken bij het melken. Jos Elderink neemt ook deel aan de pilot BioMonitor Melkveehouderij. Onlangs vond de demodag van deze pilot plaats op zijn innovatieve melkveebedrijf. Want innovatief is het zeker: bemesting met bokashi, kunstmatig gedroogd gras via zonne-energie en een eigen kaasmakerij zijn al drie factoren die niet op elk melkveebedrijf zijn te vinden.

Volgens Bart Elderink trok met name de grasdrogerij veel aandacht. Daarbij nuanceert hij gelijk dat dit concept niet voor ieder melkveebedrijf geschikt is: 'Maar bij ons past dit systeem.' Samen met wat tarwe en dag en nacht weiden heeft de familie Elderink de mogelijkheid om structuurrijk te voeren en op kwaliteit niet veel in te leveren. Het bedrijf realiseert een jaarproductie van 6.500 kilo melk per koe, met 4,80 procent vet en 4 procent eiwit.

Gedroogd gras

Het gras wordt nagedroogd in een drogerij, die van energie wordt voorzien met behulp van zonnepanelen. Door het droogproces verbetert de kwaliteit van het gras en is minder krachtvoer nodig. De volledig groene energie zorgt op den duur voor lage bewerkingskosten voor het opslaan van het ruwvoer.

De beslissing om te beginnen met een grasdrogerij ging niet over één nacht ijs. Diverse firma's uit voornamelijk het buitenland kwamen bij de Twentse melkveehouders langs om hen te overtuigen van de kunst van het drogen van gras. Maar Jos Elderink was niet meteen enthousiast.

Dat enthousiasme ontstond pas toen hij in contact kwam met iemand die was afgestudeerd in gras drogen. Die overtuigde hem met de luchtontvochtiger in de grasdrogerij, daar waar in veel drogerijen het proces nog in gang wordt gebracht via kachelwarmte.

Belangrijk verschil: de luchtontvochtiger haalt het vocht uit het product, drogen via warmte zorgt ervoor dat het vocht er gewoon in blijft. Het wordt alleen warmer. Bart Elderink geeft een beknopte samenvatting van het proces: 'Door de grasdrogerij beweegt lucht waarbij het vocht uit het product wordt gehaald.'

Zijn vader vult aan: 'In de drogerij bevinden zich overal sensoren die de luchtvochtigheid en luchtdruk meten. Vervolgens bepaalt het systeem zelf waar het lucht vandaan haalt. Of uit het dak of van buiten, om zo efficiënt mogelijk te kunnen drogen.'

Meten van luchtvochtigheid

De monitoring van het proces wordt nauwkeurig bijgehouden. 'Bij het inrijden van het gras wordt de luchtvochtigheid gemeten. Ook na het drogen wordt de luchtvochtigheid gemeten. Het verschil geeft duidelijk weer in hoeverre het proces van drogen is geslaagd', legt Bart Elderink uit.

Hij noemt het eindproduct liever gedroogd gras dan hooi. 'Hooi klinkt kwalitatief niet zo denderend. Het ruw eiwit is gewoon goed en het Darm Verteerbaar Eiwit (DVE) en de Voeder Eenheid Melk (VEM) hebben altijd nog hogere waarden dan de gemiddelden van hooi.'

Daarnaast beweert de jonge melkveehouder dat gedroogd gras in de praktijk ook goed is toe te passen. De koeien zijn er dol op en de hele winter is de klauwbekapper niet geweest. Over de vraag of er echt geen nadelen zijn, moet de jonge melkveehouder even nadenken. 'We hebben wel veel stof in de stal. Ook blijft het een forse investering. Zowel de hooischuur als de zonnepanelen', antwoordt hij.

Actief bodemleven

Dat het Overijsselse bedrijf al 25 jaar biologisch is, is te merken aan de bodem. De familie Elderink is begaan met actief bodemleven en het stimuleren daarvan. De bodem moet zichzelf redden op Het Hengelman. 'De bodem bij ons is bijna zwart van de molshopen in vergelijking met de percelen naast ons. Dat is enigszins nadelig natuurlijk, maar tekenend voor het bodembeheer en de vruchtbare grond', legt Bart Elderink uit.

Dat het bodemleven na al die jaren nog steeds actief is, blijkt dus uit het aantal molshopen. Hoe dat kan? Niet ploegen, veel organische voeding en alleen maar kruidenrijk grasland. Jos Elderink ondervindt dat een goede diergezondheid en kwalitatief goed gewas tot stand komen door het centraal stellen van de bodem.

De ondernemer legt ook al jaren de nadruk op het beheren van mest. Aan de vaste mest en drijfmest worden effectieve micro-organismen (EM)-bacteriën toegevoegd. De drijfmest wordt nog eens aangevuld met gemalen houtskool. Bij het vier tot vijf keer uitmesten van de potstal begint het proces van vaste mest tot bokashi, waarbij de vaste mest fermenteert. De bokashi stinkt niet. Dit is te verklaren doordat de rottingsbacteriën het onderspit delven tegenover de EM-bacteriën.

Wanneer we de bokashi in handen nemen, brokkelt het product af. Ditzelfde gebeurt bij het uitrijden van de bokashi. Resultaat: het opnemen en verteren van de voedingsstoffen voor het bodemleven. Bart Elderink heeft het van jongs af aan meegekregen. 'Door dit jarenlange proces is het mogelijk om een zo efficiënt mogelijke kringloop op het bedrijf te realiseren', zegt hij.

Kaasmakerij

Waar Jos en Bart Elderink zorgen voor de melkproductie, gaat Marije Elderink verder met het verwerken van de melk tot kaas. Sinds drie jaar zorgt ze ervoor dat de melk van het bedrijf verdwijnt in de Twentse schappen onder de noemer Twentse Trots.

Terwijl consumenten het in supermarkten vaak lastig vinden om hun mening te verantwoorden bij de aankoop van zuivel, is dat bij streekproducten anders. 'Bij het aankopen van streekproducten is de keuze al gemaakt. Mensen willen graag het streekproduct vanwege de emotie. Of dit nu biologisch, gangbaar of iets anders is, dat maakt hen niets uit', zegt Marije Elderink stellig.

Net als bij de grasdrogerij komt de inspiratie van de kaasmakerij uit het buitenland. Tijdens een stage in Portugal kwam Marije Elderink in aanraking met het maken van schapenkaas. Toen ze terug was in De Lutte vond ze het een aderlating dat de tankauto van het erf af reed en de melk verdween naar Raw Milk Company en Eko-Holland. Sinds drie jaar gaat een deel van de melk in de kaas van Twentse Trots.

Toekomst

Op de vraag hoe de ondernemers de toekomst voor zich zien, zijn ze het eens. 'Het biologische kenmerk zal onderscheidend genoeg blijven', zegt Bart Elderink. Zijn vader vult aan: 'Regeneratief, natuurinclusief, geef er maar een naam aan, je moet eerst tussen de oren omschakelen. Als dat niet gaat of wil, dan wordt het niet wat. Vervolgens moet de consument in de behoefte blijven worden voorzien met meerdere melkstromen.'

Ook in de hoge vraag naar melk zal de efficiëntie van zowel reguliere als biologische landbouw belangrijk blijven. Maar wel met innovatie, benadrukt Bart Elderink. 'Als je op een gegeven moment denkt dat het doel is behaald en op zo'n manier door wilt blijven gaan, dan haalt de tijd je in.' Hij vindt ook dat de melkstromen elkaar in indirecte zin aanvullen. 'Ergens zijn we als biologische bedrijven de proeftuin van de sector. Als iets bij ons slaagt, kan dat op grotere schaal worden uitgevoerd.'

Op politiek gebied vindt de jonge melkveehouder er het zijne van om de sector te blijven motiveren. 'Eerst moet er een oplossing komen, voordat iets wordt verboden', vindt hij. Het in oplossingen denken heeft de familie geen windeieren gelegd. De succesvolle beslissingen en innovaties zijn een opmaat naar meer. Een kippenschuur, eigen vleesafzet, melkrobots en alle koeien in de potstal worden de volgende aspecten boven aan het wensenlijstje van Bart Elderink.