'Als een land zichzelf niet kan voeden, dan is het niet meer veilig'

Josh Tickell is een internationaal erkend auteur, filmmaker en spreker op het gebied van duurzaamheid en klimaatinnovatie. Hij zet zich wereldwijd in voor de promotie van regeneratieve landbouw. Op woensdag 21 mei sprak hij op het congres Food & Agri Next in Wageningen. 'Boer zijn in de Verenigde Staten is het meest stressvolle beroep dat er is.'

De Navo is geïnteresseerd in regeneratieve landbouw als oplossing voor interne veiligheid

Josh Tickell, auteur, filmmaker en spreker op het gebied van duurzaamheid en klimaatinnovatie

Is het echt zo erg?

'Ja, boer zijn in de Verenigde Staten is zeer stressvol. Niet voor niets is het aantal zelfmoorden onder boeren daar zo hoog. Slechts één op de vier Amerikaanse boeren heeft een opvolger. Het aantal hectares landbouwgrond daalt niet, wat betekent dat bedrijven steeds groter en kapitaalintensiever worden.'

Wat maakt boeren in de Verenigde Staten dan zo stressvol?

'De marges zijn klein en landbouwbedrijven zijn kapitaalintensief. Een gemiddeld Amerikaans akkerbouwbedrijf is zo'n 1.000 hectare groot. Elk jaar moeten ondernemers hopen op een goede oogst. Boeren in de Verenigde Staten kun je tegenwoordig vergelijken met gokkers in Las Vegas. Het wordt elk seizoen spannender of de oogst zal slagen.'

Waardoor neemt de onzekerheid toe?

'Het klimaat is minder voorspelbaar en extremer geworden. Langdurige perioden van hevige regenval, hagel of droogte komen meer voor. Boeren hebben daardoor vaker te maken met slechte oogstjaren. Daarbij heeft het veranderende klimaat niet alleen invloed op de bodem en gewassen, maar ook op de gezondheid van boerengezinnen. Dit alles maakt dat de Amerikaanse boer het moeilijk heeft.'

Heeft de handelsoorlog van president Donald Trump ook invloed?

'Ja, absoluut. Het eenzijdig verhogen van importtarieven door de Amerikaanse president en de daaruit voortgekomen handelsoorlog heeft de wereldeconomie minder stabiel gemaakt. Amerikaanse boeren leveren aan die wereldmarkt. Ze verkopen hun graanoogst vaak al een jaar voordat het gezaaid is. Een onstabiele wereldmarkt maakt boeren onzekerder en stressvoller.'

U pleit voor regeneratieve landbouw als oplossing. Waarom?

'We bedrijven landbouw zoals we dat al duizenden jaren doen, terwijl we nu met veel meer mensen zijn en minder grond tot onze beschikking hebben. Twee derde van het aardoppervlak wordt inmiddels voor landbouw gebruikt. In de Verenigde Staten is de bodem zelfs zo uitgeput dat deze de gevolgen van klimaatverandering en extreme weersomstandigheden niet meer aankan.'

Welke relatie heeft dat met veiligheid?

'Een gezonde bodem vormt het fundament van onze welvaart. Uitgeputte grond leidt tot sociale onveiligheid. Niet voor niets is landbouw een steeds belangrijker speerpunt voor de Navo. Ik denk dat in de Verenigde Staten het Pentagon – het hoofdkwartier van het Amerikaanse ministerie van Defensie – zich binnen nu en tien jaar het landbouwdepartement zal toe-eigenen.'

Wat is volgens u de definitie van regeneratieve landbouw?

'Landbouw bedrijven op een manier die de bodem helpt. In mijn boeken en documentaires kaart ik niet alleen het probleem aan, maar breng ik juist ook oplossingen.'

Slaat regeneratieve landbouw aan in Amerika?

'In Amerika wordt op 20 miljoen hectare regeneratief gewerkt. Dat is circa 5 procent van het landbouwareaal. Boeren zijn geïnteresseerd omdat het naast duurzaamheid ook financiële voordelen oplevert. Al in het eerste jaar besparen ze de helft op hun kosten voor kunstmest, herbiciden en andere chemicaliën.'

Als het zoveel voordelen biedt, waarom groeit het aantal regeneratieve boeren dan niet sneller?

'Het gebruik van fossiele brandstoffen maakt inputs nog steeds goedkoop. Het huidige systeem is gebaseerd op onze afhankelijkheid van fossiele producten. De industrie daarachter is groot en machtig. De economische belangen om het systeem in stand te houden, zijn enorm. Boeren zijn een verdienmodel voor hen.'

Hoe ziet u de toekomst?

'Ik zie dat er een verandering gaande is. Het bewustzijn onder consumenten groeit. In Amerika zie ik dat het aantal duurzame keurmerken voor voedsel toeneemt. Banken ontwikkelen financiële instrumenten om boeren te helpen bij de transitie.'

'Ik verwacht ook veel van technologische oplossingen die precisielandbouw een boost zullen geven. Zonder wifi kan een Amerikaanse boer tegenwoordig nauwelijks nog iets op het land doen. De afhankelijkheid van fossiele inputs zal daarnaast afnemen.'

Welke belang heeft landbouw in de geopolitiek?

'Landbouw is een voorwaarde voor de interne veiligheid van regio's en naties. Het zal minder draaien om winst maken, en meer om strategisch belang in geopolitieke verhoudingen. Als een land zichzelf niet kan voeden, is het gedaan met de veiligheid. Niet voor niets is de Navo geïnteresseerd in regeneratieve landbouw als oplossing voor interne veiligheid.'

Kunt u een voorbeeld noemen?

'Kijk naar de oorlog in Oekraïne. Rusland is het land binnengevallen vanwege de landbouw en de vruchtbare gronden. Door klimaatverandering smelten de toendra's, en dat heeft invloed op de economische stabiliteit van Rusland.'

'Landbouw wordt in het komende decennium hét onderdeel van de strategische positie van landen en continenten. Ik zie dat Europa daar nu ook over nadenkt. Duurzame vormen van landbouw maken landen veerkrachtiger.'