Wiersma ziet beperkte rol voor overheid bij blauwtongvaccinatie

De rol voor de overheid bij vaccinatie is volgens Wiersma beperkt, zolang er geen bestrijdingsprogramma is dat is gericht op het krijgen van de vrijstatus voor blauwtong. De situatie in Nederland en de rest van de EU geeft volgens haar geen aanleiding om te verwachten dat zo'n status is te realiseren

Nederland kiest hierin een andere aanpak dan buurland België, waar vaccinatie verplicht is. Voor 1 september moeten alle schapen en runderen daar gevaccineerd zijn tegen blauwtong en epizoötische hemorragische ziekte (EHD).

Blauwtong is sinds 2023 in Nederland aanwezig. Vorig jaar kon voor het eerst worden gevaccineerd en dat heeft effect gehad. Uit onderzoek van Royal GD blijkt dat op bedrijfsniveau de sterfte lager was dan in 2023, hoewel in totaal vorig jaar meer dieren zijn overleden aan de ziekte.

In 2024 was de sterfte bij volwassen gevaccineerde schapen 3,3 keer hoger ten opzichte van 2020-2022, toen er nog geen blauwtong was. Op bedrijven waar niet werd gevaccineerd, was de sterfte 5,1 keer hoger.

Vaccinatie effectief bij schapen

Bij lammeren was de sterfte respectievelijk 2,9 keer (gevaccineerd) en 3,6 keer (niet gevaccineerd) hoger dan in 2020-2022. 'Hoewel sterfte nog altijd voorkomt, laten de resultaten zien dat vaccinatie bij schapen effectief is om de impact van blauwtong serotype 3 (BTV-3) te beperken', schrijft Wiersma.

Op correct en tijdig gevaccineerde melkveebedrijven werd vorig jaar nog een licht verhoogde rundersterfte waargenomen, maar was de sterfte bij het jongvee en de kalveren niet meer verhoogd ten opzichte van de blauwtongvrije jaren. Melkveebedrijven die hebben gevaccineerd en waar in het voorjaar van 2024 in de tankmelk veel antistoffen tegen BTV zijn aangetoond, hadden dat jaar geen verhoogde sterfte meer.

Virus langer verspreid

Vorig jaar maakten meer schapen en geiten een besmetting met BTV-3 door dan in 2023. Het virus werd gedurende een langere periode actief verspreid en over een groter deel van Nederland. Daarmee hebben ook meer bedrijven een besmetting gezien dan in 2023. In 2024 waren er ruim 65.000 meer dode schapen dan in 2020-2022. In 2023 waren het er ruim 55.000 meer dan in die blauwtongvrije jaren.

Nederlandse melkveebedrijven zijn vorig voorjaar via de tankmelk onderzocht op de aanwezigheid van antistoffen tegen het blauwtongvirus. Op 64 procent van die bedrijven was er een aanwijzing voor besmetting met BTV vanuit de epidemie in 2023. En ook in 2024 zijn veel rundveebedrijven besmet met BTV.

Sterfte bij melkkoeien

Op melkveebedrijven zijn in 2024 ruim 13.500 runderen meer gestorven dan in dezelfde periode zonder blauwtong in 2020-2022. In 2023 ging het om ruim 9.500 dieren meer. Op niet-melk leverende bedrijven bleef de impact van BTV op de sterfte beperkt. Toen gingen ongeveer 350 volwassen runderen en 271 stuks jongvee meer dood in 2024, ten opzichte van 2020-2022.

Om ziekte en sterfte ook in 2025 zoveel mogelijk te beperken, is het volgens Wiersma van belang dieren tijdig – voor het volgende knuttenseizoen – en volgens de bijsluiter te vaccineren.

EHD ook meegenomen

De landbouwminister gaat in haar Kamerbrief ook in op de ziekte EHD. Die wordt veroorzaakt door een virus dat, net zoals blauwtong, wordt overgedragen door knutten. EHD veroorzaakt met name ziekte bij herten en runderen en kan ook tot sterfte leiden.

Kleine herkauwers kunnen wel worden besmet en spelen daardoor een rol in de ziekteverspreiding, maar vertonen geen of nauwelijks ziekteverschijnselen. Er zijn grote overeenkomsten in de verschijnselen van EHD- en BTV-infecties bij runderen. In 2022 werd EHD voor het eerst in Italië en Spanje aangetoond. Sindsdien heeft het virus zich verder noordwaarts verspreid tot halverwege Frankrijk. In België is een besmetting geweest met een importrund.

'Ik vind het belangrijk om waakzaam te zijn op introductie van EHD in Nederland. Daartoe is het belangrijk dat houders verdenkingen melden bij de NVWA', schrijft Wiersma. 'Daarnaast bespreek ik met de sector op welke wijze EHD ook in het monitoringsprogramma voor blauwtong kan worden meegenomen.'

Vaccinatie is ook bij EHD het belangrijkste instrument om ziekteverschijnselen en verdere verspreiding te voorkomen.