'Langetermijnvisie mist in stikstofplannen van kabinet'

Het kabinet streeft voortaan naar een halvering van de stikstofuitstoot in 2035 in plaats van over vijf jaar. Dat staat in het startpakket stikstof van Femke Wiersma. Landsadvocaat Reimer Veldhuis is sceptisch in zijn advies aan de landbouwminister, maar het uitstel maakt de doelen juist haalbaarder. Wat mist in de kabinetsplannen, zijn een sterke langetermijnvisie en concrete stappen.

Volgens de nieuwe plannen moet de landbouw de uitstoot voor eind 2035 met 42 tot 46 procent verlagen ten opzichte van 2019. Voor industrie en verkeer wordt gestuurd op een reductie van 50 procent. Maar niemand weet of het dan genoeg is. Voor hetzelfde geld is het ook daarna nog een probleem om een vergunning te krijgen voor uitbreiding met een grotere of nieuwe stal, maar ook voor verduurzamingsprojecten als een vergistingsinstallatie. Het is goed om inzichtelijk te krijgen hoeveel reductie anno 2025 reeds is behaald ten opzichte van 2019.

Het is ook onzeker welke maatregelen voldoende emissiereductie opleveren. Bij doelsturing heeft een ondernemer de vrijheid om maatregelen toe te passen die passen bij het bedrijf, maar er geldt ook een bewijslast dat de vereiste reductie wordt gehaald. Welke maatregelen nodig zijn en hoe de emissiereductie wordt geborgd, is nog niet duidelijk. Die onzekerheid is waar het om gaat als we het hebben over perspectief voor boeren. De meningen over stikstof zijn zo verdeeld dat voor niemand duidelijk is welke situatie het 'einddoel' is. De plannen van het kabinet maken dat (nog) niet helder.

In de plannen moet ook het legaliseren van de PAS-melders en interimmers nadrukkelijk worden meegenomen. Als het nieuwe stikstofplan met een rekenkundige ondergrens van 1 mol komt zoals is voorgesteld, zijn PAS-melders geholpen. Belangrijk is wel dat dit juridisch is geborgd.

Kosteneffectief

Landbouwminister Wiersma komt ook met een nieuwe vrijwillige uitkoopregeling voor boeren. Bedrijven uitkopen kost heel veel geld. De vraag is of dit een kosteneffectieve maatregel is. De kennisnotitie 'Emissies en deposities uit zones rondom Natura 2000-gebieden' van het RIVM die op 15 april is verschenen, zet dit wellicht ook in een ander perspectief. Bovendien is bij een vrijwillige regeling vooraf niet zeker welke stikstofreductie dit oplevert. Het is dus niet te zeggen of dit op korte termijn helpt om van het stikstofslot af te komen.

Innovatieve oplossingen kunnen efficiënter zijn dan boeren uitkopen. Denk aan luchtreinigingssystemen voor stallen, minder eiwit voeren aan vee of uitgereden mest verdunnen met water. Die zaken verminderen de stikstofuitstoot, maar houden de agrarische sector groot genoeg voor een sterke positie, net als voor de kringlooplandbouw. Daarbij kun je juist denken aan het verwerken van reststromen uit de levensmiddelenindustrie tot veevoer en het produceren van groene stroom en biogas uit mest.

Perspectief begint met een integrale langetermijnvisie voor de Nederlandse land- en tuinbouw. Daarna stel je de geborgde doelen vast. Vervolgens hoort daar een pakket aan maatregelen bij, met een budget om die doelen te behalen. Voor echt perspectief zijn deze drie stappen cruciaal.