Liever pionieren dan primaire landbouw bedrijven

De initiatieven zijn ontstaan als alternatief voor primaire landbouwactiviteiten na de ontpoldering van de Hedwigepolder. Het opofferen van landbouwgrond langs de Westerschelde is nog steeds een open zenuw bij bewoners van het grensgebied in het oosten van Zeeuws-Vlaanderen en het aangrenzende deel van Vlaanderen. In het gebied bevinden zich vanouds rechtlijnige kleipolders met efficiënte, grootschalige percelen, waar gangbare akkerbouw de hoofdmoot vormt.

Overheden steunen de initiatieven financieel. Er kwam geld voor projecten om landbouw en natuur meer te combineren, zoals het Plan Kiekendief en het Natuurinclusief Zeeuws Bouwplan. De projectpartijen zoeken wegen om de extra kosten die telers daarvoor maken door de markt te laten betalen als de subsidie ten einde loopt. Opties zijn streekproducten en verkoop van koolstofcertificaten aan bedrijven in de haven van Antwerpen.

Ook de grensoverschrijdende gebiedscoöperatie Grenspark Groot Saeftinghe kreeg bij de start in 2023 een steuntje in de rug. Tien Zeeuwse en Vlaamse agrarisch ondernemers in het gebied richtten de coöperatie op met als doel een streekmerk te ontwikkelen. Dat kreeg de naam Groot Saeftinghe Smaekt.

Groenafval verwerken

Een ander project dat de coöperatie uitvoert, is een pilot om groenafval in het gebied te verwerken tot compost. Een van de trekkers van dat project is akkerbouwer en zeegroenteteler Jean-Pierre van Wesemael uit Emmadorp. Zijn bedrijf ligt pal tegen de dijk aan die de scheiding vormt met het Verdronken land van Saeftinge en de Schelde.

Van Wesemael is in de schuur net zeekool aan het snijden wanneer we op bezoek komen. Het gewas groeit in bakken met zout water. De zeegroente wordt met name gebruikt als versiering van gerechten in dure restaurants.

Het composteringsproject is ontstaan vanuit de constatering dat gewassen steeds minder stikstof mogen krijgen, vertelt de ondernemer. 'Kunnen we op den duur nog wel fritesaardappelen telen in onze polders?', vroegen de initiatiefnemers zich af. 'Je constateert dat en je wil de opbrengst van gewassen op peil houden, dan ga je alternatieven zoeken', legt Van Wesemael uit.

Compost biedt de mogelijkheid om meer stikstof toe te dienen dan alleen met dierlijke mest en kunstmest. Vanuit die gedachte is de pilot begonnen. 'We willen de groene reststroom binnen onze dijken zoveel mogelijk composteren tot jonge compost met 10 tot 12 procent stikstof', licht de ondernemer toe.

Nieuw project

De streekproductencontainer is een nieuw project. Martine van Wesemael is een van de initiatiefnemers. De voormalige zeecontainer staat voorlopig langs de weg op de Mariahoeve, de thuisbasis van Van Wesemael. Mensen kunnen er terecht voor een ruim assortiment streekproducten: van biologische groenten, Vlaams lamsvlees en Zeeuwse kleiaardappelen tot kersen, aardbeien, ambachtelijke zuivel, brood met streekgranen, eieren en rundvlees.

'Het is voorlopig een proef. Voor de initiatiefnemers is het nog een uitdaging om jaarrond een divers assortiment te kunnen bieden', zegt Van Wesemael. Maar ze vindt het verzamelen van producten een leuk element van het project. De container is voorzien van een geavanceerd bestelsysteem, zodat klanten op elk tijdstip iets kunnen kopen.

Het is voor de initiatiefnemers ook nog even zoeken op welke manier de container het beste kan worden benut. Het is geen container die rondreist langs evenementen en weekmarkten. De bedoeling is dat de container wat langer op een vaste plek staat, bijvoorbeeld in een dorpskern in een gebied waar geen winkel meer is. Streekbewoners kunnen er dan terecht voor verse en streekeigen basisboodschappen.

dagjesmensen

De initiatiefnemers zijn daarover nog in overleg met de gemeente. 'Die is best welwillend', is de ervaring van Van Wesemael. Naast de streekbewoners zijn de belangrijkste doelgroepen toeristen en dagjesmensen die streekproducten willen ontdekken, uitbaters van B&B's die hun gasten lokale producten willen aanbieden en horecagelegenheden.

De container mag volgens de regels altijd op boerenerven staan, omdat deze verplaatsbaar is. Op openbare locaties is een periode van acht weken toegestaan. Voor meer dan acht weken is een vergunning nodig. In de container mogen wel Vlaamse producten worden verkocht, maar de container zelf mag alleen in Nederland staan. Dat is een van de subsidievoorwaarden van provincie Zeeland.

Vanuit de container is voor het eerst veel verkocht tijdens de paaswandeling langs boerenbedrijven op eerste en tweede paasdag. Deze wandeling is voor een groot deel offroad, over akkers en door boomgaarden. Dit jaar namen er meer dan 3.000 wandelaars aan deel, vorig jaar waren dat er zo'n 2.500.

De paaswandeling is langzamerhand een traditie aan het worden in de Zeeuws-Vlaamse regio. Het bedrijf van de familie Van Wesemael is een van de vijf start- en eindpunten van de wandeling. 'We duwen de container echt helemaal vol', lacht Van Wesemael, kort voor het paasweekend.