Hoogleraar fokkerij: zonder voldoende genetische variatie valt er niets te kiezen

Nieuws Melkvee Ilona Lesscher 06 mei 2025 om 15:05uur

'Genetische variatie is van cruciaal belang voor het in stand houden van elke populatie, maar ook voor het verbeteren van dierenpopulaties', zegt Mario Calus van Wageningen University & Research. Hij zei dat 2 mei in zijn inaugurele rede als hoogleraar en leerstoelhouder fokkerij en genomica.

Hoogleraar+fokkerij%3A+zonder+voldoende+genetische+variatie+valt+er+niets+te+kiezen

'Gebruik het, maar verlies het niet', luidt Calus' centrale boodschap: de cruciale balans tussen het benutten en behouden van genetische diversiteit. In zijn visie benadrukt de hoogleraar dat veranderende maatschappelijke wensen ook nieuwe eisen stellen aan dieren. Dierwaardige veehouderij vraagt om dieren die sociaal zijn, goed omgaan met stress, een hoge weerstand hebben en efficiënt omgaan met vezelrijker voer. Al deze eigenschappen zijn deels erfelijk en dus beïnvloedbaar via fokkerij.

Door nieuwe kenmerken toe te voegen aan fokdoelen, zoals klimaatbestendigheid of dierenwelzijn, verandert ook de genetische samenstelling van toekomstige generaties. 'Ook hier geldt: gebruik het, maar verlies het niet. Zonder voldoende genetische variatie valt er op termijn niets meer te selecteren', benadrukt Calus. Genetische selectie begon ongeveer 10.000 jaar geleden met het domesticeren van dieren.

Krachtig gereedschap

Dankzij moderne (computer)technieken zoals genomische voorspellingen kunnen onderzoekers nu veel preciezer bepalen welke dieren over de beste genetische aanleg beschikken. Toch is dit volgens de hoogleraar geen vrijbrief voor ongeremde selectie. De balans tussen genetische vooruitgang en het behoud van diversiteit is cruciaal en complex.

'In ons vakgebied hanteren we het model P = G + E: het fenotype is de som van genetica en omgeving', legt Calus uit. 'Maar in werkelijkheid spelen ook interacties tussen dieren, het microbioom, en zelfs factoren die het besturingssystemen van genen kunnen beïnvloeden zoals bijvoorbeeld stress, een rol. Juist die complexiteit maakt ons werk uitdagend en maatschappelijk relevant', vindt hij.

Kwetsbaar

'Als we steeds dezelfde dieren selecteren als ouders van de volgende generatie, verliezen we genetische diversiteit', waarschuwt de hoogleraar. 'Dat maakt populaties kwetsbaarder voor ziektes, veranderende omgevingen en onverwachte uitdagingen'.

Daarom benadrukt Calus de ethische kant van zijn werk: 'Om verschillende redenen leven we al eeuwenlang samen met dieren. Dat brengt verantwoordelijkheid met zich mee: we hebben de plicht om hun genetische gezondheid en toekomst veilig te stellen – voor henzelf én voor toekomstige generaties mensen en dieren.'