Zeoliet maakt belofte van ammoniakreductie niet waar

Zeolieten zijn niet hetzelfde als kleimineralen, bleek tijdens de studieochtend over ammoniakreducerende maatregelen in de veehouderij, tijdens de Agriflanders-beurs in het Belgische Gent. Onderzoeker Jonas Vandicke van het Ilvo gaf de verschillen aan.

Zeolieten zijn vulkanische mineralen met een poreuze structuur die ammoniak, geur en andere stoffen kunnen vasthouden in deze poriën. Kleimineralen zijn mineralen die uit heel dunne laagjes bestaan. En ook daarbinnen kan onder andere ammoniak worden gebonden.

Op het Ilvo heeft Vandicke de praktische en economische haalbaarheid van zeolieten om ammoniak te reduceren onderzocht, mede in opdracht van Boerenbond. In de literatuur zijn onderzoeken bekend waaruit blijkt dat zeolieten ammoniak kunnen binden, al zijn de resultaten niet consequent.

Samenstelling vraagteken

In totaal bleken er wel zo'n 28 verschillende producten beschikbaar te zijn met zeolieten. Van lang niet al die producten was duidelijk wat er nu precies in zat. Na selectie bleven er 11 producten over. Die bevatten niet alleen zeolieten, maar ook kleimineralen. En daarbij was er een product dat helemaal geen clinoptilotiet bevatte, het zeoliet dat nu juist het beste in staat is ammoniak te binden. Daarnaast was er verschil in korrelgrootte. Hoe kleiner de korrels, hoe beter het product ammoniak kan binden.

Uiteindelijk bleven er na laboratoriumproeven zeven producten over om verder mee te testen. Dat gebeurde eerst met strorijke stalmest en drijfmest in tonnen. Daarbij was er een product dat met runderstalmest 51 procent van de ammoniak kon binden. In drijmest was er een binding. Het zeoliet zakte snel weg en werkte niet meer.

Vervolgens is met het meest veelbelovende zeoliet een praktijkonderzoek met jongvee uitgevoerd. De vaarzen van 12 tot 17 maanden oud werden in een stal op stro gehuisvest. Het zeoliet werd drie keer per week in een dosering van 450 gram per vierkante meter verdeeld over de mest.

16 procent reductie in zomer

In de zomer werd hiermee een 16,3 procent procent lagere ammoniakreductie bereikt. In de winter was die reductie nog maar 2,2 procent. Volgens Vandicke komt dit door de vochtige omstandigheden, het zeoliet bindt dan te snel met de stalmest en zakt weg en kan dan geen ammoniak meer opnemen. In droge omstandigheden blijft het zeoliet lang aan de oppervlakte en kan het ammoniak binden.

Een onderzoek in een stal met vleesvarkens met 50 procent dichte vloer en 50 procent rooster kwam tot vergelijkbare resultaten. In droge omstandigheden leverde het strooien van zeoliet op de vloer een ammoniakreductie op van 15 procent, mat Ilvo-onderzoeker Chari Vandenbussche. In vochtige omstandigheden was geen ammoniakreductie meetbaar.

Daarnaast is het nog een klus om dagelijks zeoliet te strooien op de vloer. De hoeveelheid moet goed worden afgemeten en steeds worden verhoogd, omdat de groeiende varkens meer mest produceren.

Geen geschikte maatregel

Zeoliet toevoegen aan de mest werkt dus alleen goed in droge omstandigheden. Het is daarmee geen geschikte maatregel, omdat niet is te bewijzen hoe hoog de ammoniakreductie is die hiermee wordt bereikt.

Daarnaast is de kostprijs nog een belangrijk nadeel. Bij jongvee zou de maatregel 190 euro per dier per jaar bedragen, bij vleesvarkens zijn de kosten berekend op 7,70 euro per dierplaats per ronde. Dit zijn alleen de kosten van het zeoliet, de arbeidskosten van het instrooien komen hier nog bij.

Een onderzoek met een luchtwasser die met zeoliet werkt en in een afdeling met varkens werd geplaatst, pakte ook niet goed uit. De wasser had geen meetbaar effect op het ammoniakgehalte in de afdeling. En er werd een heel hok door bezet. Dit onderzoek is niet doorgezet.