'Het is tijd voor een watertransitie'

Mei 2024 is de natste meimaand ooit gemeten, maart 2025 is de droogste maartmaand ooit gemeten. Deze feiten kenmerken de huidige situatie in Nederland. Het klimaat verandert hard en is zo onvoorspelbaar dat we ons als land moeten wapenen, meer dan nu vanuit de overheid wordt gestimuleerd. Doen we dat niet, dan accepteren we dat we vaker last hebben van onder meer wateroverlast, droogte, mislukte oogsten en natuurbranden.

Als het regent, dan is onze primaire reactie om het water zo snel mogelijk af te voeren. Wat je zou moeten doen, is het water weghalen van de plek waar je er last van hebt en het ergens veilig bergen en vervolgens vasthouden en infiltreren in de bodem. Dat is een omslag in het denken van de Nederlander die al jaren water waar die 'last van heeft' via de grote rivieren de Noordzee in laat stromen.

Wat je eigenlijk wilt, is het regenwater vasthouden in het landelijk gebied, zowel in onze natuurgebieden als in de agrarische gebieden. In droge perioden heeft een agrariër dit water hard nodig. Met diezelfde gedachte kun je het regenwater van de daken en verharde oppervlakten in de stad zo snel mogelijk naar een veilige opslagplek laten vloeien en daar vasthouden en infiltreren in de bodem: de stad als spons.

Naast geld en capaciteit in menskracht zijn visie en handelingsperspectief nodig om het watersysteem om te bouwen tot een veerkrachtig en robuust systeem dat past bij ons veranderende klimaat. Dit staat haaks op de plannen van Den Haag om volgend jaar minder geld voor gemeenten te reserveren.

Lokale bestuurders zouden nu al de gemeentelijke belastingen moeten verhogen om dit tekort op te vangen. Politiek gezien is dit een impopulaire maatregel, zeker met de gemeenteraadsverkiezingen 2026 op komst.

Samen doen

April en mei zijn de maanden om de akkers in te zaaien. Nieuwe plantjes reiken nog niet diep genoeg met hun wortels om grondwater aan te trekken. Als het niet regent, moeten agrariërs beregenen om de zaden te laten ontkiemen en het gewas te laten groeien. Als zij in april al beregenen, dan kan er (mede door vroege beregening) een grondwatertekort ontstaan, nog voordat de zomer begint.

Jaarrond valt in Nederland genoeg regenwater, het valt alleen niet altijd op het juiste moment; we zullen het water meer moeten vasthouden (en infiltreren) op het moment dat het valt, zodat we erover kunnen beschikken als we het nodig hebben.

Eigen handelingsperspectief

Randvoorwaarde hiervoor is urgentiegevoel en een langjarig gedeeld eigenaarschap; niet alleen van 'Den Haag' en alle lokale overheden, maar ook van agrarisch ondernemers, terreinbeherende organisaties, onderwijsinstellingen en individuele inwoners van Nederland. Tenslotte draagt elke verwijderde tuintegel bij om het regenwater in de bodem te laten infiltreren. Zo heeft iedereen een eigen handelingsperspectief.

Ook hier is de oplossing een veerkrachtig en robuust (grond)watersysteem dat veel meer water kan opslaan dan ons huidige systeem, ofwel 'de watertransitie'. Dit is een traject van decennia, omdat dit om grote aanpassingen gaat. Ik zie geen makkelijke oplossingen hiervoor, maar we kunnen er wel vandaag mee beginnen.