'Melkveehouders moeten niet afwachten, maar kansen onderzoeken'

Het netwerk Vruchtbare Kringloop Oost (VK-Oost) hield half februari in het Gelderse Borculo een inspiratiebijeenkomst voor agrariërs met als thema 'Zelf aan zet'. Zo'n 220 belangstellenden, vooral veehouders, luisterden aandachtig naar de sprekers. De inspiratieavond voor agrarisch ondernemers stond in het thema van rendement en ondernemerschap. Dit zijn twee van de vier pijlers van het netwerk.

VK-Oost-voorzitter John Koeleman, ook melkveehouder in het Overijsselse Geesteren, benadrukte daar het belang van praktische handvatten. 'Kijk je naar de toekomst van Oost-Nederland, dan kun je er niet omheen dat zich in deze regio veel Natura 2000-gebieden bevinden. Dit in combinatie met de afbouw van derogatie geeft kramp. Op korte termijn verwacht ik nog niet veel van de overheid. We zijn dus zelf aan zet.'

Doelsturing

VK-Oost werkt in een groot aantal projecten al met vormen van doelsturing. De ervaringen daarmee zijn positief, stelt Koeleman. 'Via doelsturing kun je met goed vakmanschap veel bereiken. Dat moeten we ook laten zien in Den Haag. Bijvoorbeeld door het Markemodel breed uit te rollen.'

In dit model stelt een agrarisch ondernemer samen met overheidsinstanties bedrijfsspecifieke doelen op. Hoe meer doelen de ondernemer behaalt, hoe groter de financiële beloning is.

Door het brede kennisnetwerk van VK-Oost ontstaat verbinding tussen agrarisch ondernemers. 'Samen kunnen zij zich ontwikkelen en verdiepen. De resultaten van de lopende projecten worden onder meer gecommuniceerd met het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Op deze manier hopen we duidelijk te maken hoeveel er te bereiken valt met goed vakmanschap', licht de voorzitter toe.

Data verzamelen

Om dit kracht bij te zetten, worden veel data verzameld. Zo wil het netwerk de eigen standpunten goed onderbouwen en praktisch haalbaar maken. 'Ze zeggen weleens dat wijsheid uit het oosten komt. Dat proberen wij te laten zien', zegt Koeleman enthousiast.

'Een van de allerbelangrijkste dingen om te doen wanneer zaken complex worden, is beseffen dat het niet gaat om wie het doet, maar dat het gaat om samenwerking. Zoek de ruimte op en benut die ruimte ook', benadrukt Jan Arie Koorevaar. Hij is melkveehouder in het Zuid-Hollandse Goudriaan en vervulde in Borculo de rol van avondvoorzitter.

Verscheidenheid groeit

Volgens Hans Scholte, sectorleider melkveehouderij bij adviesbureau Flynth, ontstaat steeds meer verscheidenheid in het verdienmodel van een agrarisch ondernemer. 'Vroeger bestonden mijn adviezen voor 80 procent uit het aanraden van de stal uitbouwen of nieuw bouwen. Tegenwoordig is dat veel minder vaak het geval.'

Er wordt nu al 1,6 miljard euro omzet gedraaid met multifunctionele landbouw. Volgens Scholte neemt dit in de toekomst alleen maar toe. Tegelijkertijd waarschuwt hij dat deze manier van werken niet voor iedere boer is weggelegd: 'Het belangrijkste is om iets te doen wat echt bij je past.'

Kritieke opbrengstprijs

De adviseur stelt vast dat het onderscheid tussen melkveehouders niet alleen groter wordt op het gebied van nevenactiviteiten. Hij licht dit toe met een analyse van de kritieke opbrengstprijs voor melk. 'Vroeger had de beste 25 procent van de boeren maar 3 tot 4 cent meer per liter melk. Tegenwoordig is dat 7 tot 8 cent.'

Op een gemiddeld bedrijf levert dat volgens Scholte al snel 80.000 euro extra op. Voor een ondernemer betekent dit dat hij 1 miljoen euro meer kan lenen bij de bank voor bijvoorbeeld grote investeringen.

De sectorleider melkveehouderij zet zijn standpunt kracht bij door een metafoor te gebruiken: 'Zie het alsof je over een sloot moet springen. Afhankelijk van de lengte van de polsstok en de breedte van de sloot zul je wel of niet droog aan de overkant komen.'

Keuzes maken

Scholte doelt hierbij op het vakmanschap en op de financiële situatie van de ondernemer als zijnde de polsstok. De breedte van de sloot is afhankelijk van wet- en regelgeving en het toekomstperspectief. 'Ga bij jezelf na of je polsstok groot genoeg is en hoe breed die sloot over vijf jaar is. Maak op basis daarvan keuzes voor de toekomst', geeft hij de aanwezigen mee.

Door te investeren in bijvoorbeeld meer biodiversiteit of een lagere CO2-uitstoot, kunnen agrarisch ondernemers volgens de adviseur in veel gevallen dezelfde kritieke opbrengstprijs per kilo melk realiseren. 'Maar wat dan daadwerkelijk uit wordt betaald, is hoger. Daardoor kun je meer marge pakken', legt hij uit.

Ten slotte wil de adviseur de ondernemers nog het volgende meegeven: 'Kijk goed naar je eigen kritieke opbrengstprijs. Flynth publiceert altijd de gemiddelden, maar vergeet hierbij niet in acht te nemen dat de verschillen tegenwoordig veel groter zijn dan in het verleden.'

In deze ingewikkelde tijden is het volgens alle sprekers op de inspiratiebijeenkomst voor ondernemers verleidelijk om achterover te gaan leunen en af te wachten. Toch is dat niet de bedoeling. Daarom haalt elke spreker het thema van de avond nog maar eens aan: als ondernemer ben je zelf aan zet.

Eigen keuzes maken

Waar melkveehouders eerder vaak trouw bleven aan de coöperatie of aan het bedrijf waaraan zij melk verkochten, verschuift dat nu. Meer ondernemers gaan zelf verzuivelen of stappen over naar een andere melkfabriek. Nils den Besten, melkveehouder in het Zuid-Hollandse Brandwijk en lid van de raad van commissarissen van FrieslandCampina, zegt daarom: 'Geef bedrijfsopvolgers de ruimte om keuzes te maken die passen bij hun ambitie. Zij zijn niet dezelfde persoon als jij.'

Den Besten deelde op de inspiratiebijeenkomst zijn kijk op het perspectief van de zuivelindustrie. 'Aan de vraagkant zien we dat de consumptie van zuivel en zuivelproducten nog steeds aantrekt. Per persoon groeit dit en de wereldbevolking neemt ook nog altijd jaarlijks met 4 procent toe. Aan de aanbodkant zien we dat grote landen als China steeds meer zuivel zelf produceren. In West-Europa is het rendement al jaren te laag en zijn er steeds minder bedrijfsopvolgers. De melkplas in Europa daalt licht, maar op korte termijn zal de melkprijs goed blijven.'

Volgens Den Besten was er de laatste jaren sprake van een grote verschuiving binnen FrieslandCampina. 'Je kunt nu als boer kiezen aan wie je melk levert. Dat was in het verleden wel anders. De tijd van alle melk is wit is echt voorbij.' Na een vraag uit de zaal meldt de bestuurder dat nieuwe initiatieven en melkstromen die ontstaan, geen bedreiging vormen voor FrieslandCampina. 'Tussen de poten van een olifant is ook ruimte voor andere initiatieven. Dat hoeft elkaar niet in de weg te zitten.'