'Studieclubs zijn essentieel voor een versnelling in duurzaamheid'

De landbouwsector is duurzaam, maar nog niet duurzaam genoeg, vindt adviseur Eric Hees van CLM Onderzoek en Advies. In de 25 jaar dat hij al voor de onderzoeks- en adviesinstelling werkt, is het overheidsbeleid volgens hem steeds minder afgestemd op de landbouwpraktijk. 'Mede dat heeft ervoor gezorgd dat de verduurzaming in de sector de laatste jaren stagneert', zegt Hees.

Het huidige beleid wisselt te veel en het is daarom niet mogelijk een stip op de horizon te zetten

Eric Hees, duurzaamheidsmanager CLM Onderzoek en Advies

Hees noemte verschillende opties om de verduurzaming een boost te geven. Ook blikt hij terug op zijn tijd bij CLM, dat als missie heeft bruggen te slaan tussen onderzoek, beleid en praktijk.

Hoe kijkt u terug op uw tijd bij CLM?

'Met veel plezier en voldoening, waarbij ik mijn ei goed kwijt kon. Het was leerzaam om met allerlei partijen in de landbouwwereld te mogen en kunnen samenwerken. Het voordeel van CLM is dat het een onafhankelijke organisatie is. Daardoor zit je in een positie waarmee je bij veel bedrijven binnenkomt. Ook de komende jaren levert CLM absoluut een meerwaarde. De komende tijd blijf ik als zzp'er nog actief voor de organisatie.'

U hield zich vooral bezig met het verduurzamen van de landbouw. Welke stappen zijn daarin gezet de afgelopen 25 jaar?

'Ten eerste is de sector wel degelijk duurzamer geworden. Maar die ontwikkeling stokt de laatste jaren. In het verleden werkten veehouders met de Minas. Dat was een prachtig managementinstrument. CLM speelde bij de ontwikkeling een belangrijke rol.'

'Het is jammer dat de Minas is gesneuveld als beleidsinstrument, want het gaf een veehouder veel inzicht in de milieuprestaties. Nu heeft een boer minder inzicht en minder opties. Hopelijk komt met de afrekenbare stoffenbalans de Minas in een ander jasje weer terug.'

'Door het verdwijnen van de Minas gaat de verduurzaming voor wat betreft het terugdringen van mineralenverliezen een stuk minder hard. Plantaardige sectoren werken hard aan het terugdringen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, maar doordat er steeds nauwkeurigere meetmethodes zijn, wordt er ook steeds meer teruggevonden. Zo kende tien jaar geleden niemand het woord PFAS.'

Hoe kan de landbouw duurzamer worden?

'Door meer gebruik te maken van uitwisseling van kennis en ervaring tussen telers. De onderlinge verschillen zijn groot, daarin valt winst te behalen. Door bijvoorbeeld in studieclubs 'nieuwe stijl' de score op milieubelastingspunten te vergelijken met collega's in de buurt, kun je bij grote verschillen snel resultaat boeken door soms maar kleine dingen aan te passen. Met studieclubs nieuwe stijl bedoel ik de uitwisseling van kennis en ervaring, in plaats van enkel overdracht.'

'Kritische prestatie-indicatoren, kpi's, kunnen daarbij ondersteuning bieden. Gebruik dat als managementinstrument. In sommige sectoren gebeurt dat ook al. Zelf werk ik nu aan de ontwikkeling van kpi's voor de fruitteeltsector.'

'Wat betreft gewasbescherming wordt al langer gewerkt met Integrated Crop Management, ICM. Dat is een raamwerk voor een systematische aanpak van ziekten, plagen en onkruiden. ICM helpt om de impact op de omgeving en natuur zo laag mogelijk te houden. Dat kan door eerst te kiezen voor mechanische oplossingen, groene of biologische middelen.'

'Daarnaast ben ik voorstander van participatief onderzoek op praktijkbedrijven. Voorbeeldbedrijven of proeftuinen zoals ze nu bestaan, worden te snel een speeltuin voor onderzoekers.'

Is een beloning of meerprijs nodig om telers mee te krijgen in verduurzaming?

'Ja. Als CLM zijn we bijvoorbeeld betrokken bij de keurmerken On the Way to PlanetProof en Beter voor Natuur & Boer. Die zijn gestoeld op bovenwettelijke eisen. Als de keten wil dat een teler daaraan voldoet, is het logisch dat daar een meerprijs tegenover staat. Je moet telers meenemen in het gevoel dat extra inspanningen ergens voor dienen.'

Stuurt zowel het landelijke als het Europese beleid voldoende aan op verduurzaming?

'Het huidige landbouwbeleid wisselt te veel en sluit niet goed aan bij de praktijk. Het is daardoor nu niet mogelijk om een stip op de horizon te zetten. De sector is gebaat bij scherpe doelen voor de komende jaren en voor de langere termijn.'

'Als de doelen niet telkens veranderen, zal er ook minder weerstand zijn. Want iedereen weet dan waar het naartoe moet. Doelen stellen en daaraan vasthouden op de lange termijn stimuleert vernieuwing en innovatie. Het is dan ook makkelijker om financiering te krijgen.'

'Twintig jaar geleden waren we verder in het proces van verduurzaming. Er waren toen bijvoorbeeld milieucoöperaties. Dat waren samenwerkingen op gebiedsniveau met afspraken tussen boeren, de omgeving en overheden. Een soort Green Deal, maar dan meer van onderaf bedacht.'

Over de Green Deal gesproken. Wat vindt u ervan dat die begin dit jaar behoorlijk is afgezwakt?

'Dat is ongunstig voor boeren op de lange termijn. Hoewel voor bepaalde doelen de jaartallen behoorlijk dichtbij kwamen, zaten in het plan wel goede punten over waar de Europese Unie naartoe wil met de landbouw. Onder druk van de Europese verkiezingen zijn er essentiële zaken uitgesloopt of afgezwakt. Daardoor is het voor ondernemers lastiger om te bepalen waarin zij moeten investeren voor een duurzamere bedrijfsvoering.'

'Overigens vind ik het jammer dat het landbouwakkoord is geklapt. Als dat er nu wel was geweest, was er meer houvast voor wat betreft het Nederlandse landbouwbeleid. Vooral voor de jonge boeren is dat nodig.'