Kadaster: 1.866 hectare landbouwgrond onteigend

In het kader van de stikstofaanpak wordt geregeld gesproken over gedwongen onteigening van boerenbedrijven. Het Kadaster zocht uit hoe vaak dat de afgelopen decennia plaatsvond en wie de onteigenende instantie was.

In de genoemde periode zijn 2.254 onteigeningsvonnissen uitgesproken en bij het Kadaster ingeschreven. In deze vonnissen werden 5.388 percelen met een totaaloppervlakte van 3.008 hectare overgedragen. Hoewel het aantal onteigeningen en onteigende percelen sinds 1995 afnam, fluctueert de onteigende oppervlakte door de jaren heen sterk.

In goed overleg overgedragen

Uit het onderzoek komt ook naar voren dat een onteigeningsproces in de meeste gevallen niet tot een vonnis leidt. In 89 procent van de gevallen wordt het perceel voorafgaand of tijdens de onteigeningsprocedure in goed overleg overgedragen aan de overheid.

Uit de analyse van het Kadaster blijkt dat tussen 1995 en oktober 2021 in totaal 18.120 eigenaren hun eigendomsrechten van samen 30.000 percelen via minnelijke weg aan overheden overdroegen. De oppervlakte daarvan bedraagt 15.000 hectare.

Hedwigepolder en Betuweroute

Per project verschilt het deel dat via minnelijke schikking van eigenaar wisselt. Bij de procedure voor de aanleg van de Betuweroute in de Gelderse gemeente Zevenaar is meer dan 90 procent van de eigenaren tot een minnelijke overeenkomst gekomen. Voor de onteigening van de Zeeuwse Hedwigepolder zijn uiteindelijk 19 van de 41 percelen onteigend. Het aandeel percelen dat via minnelijke weg is overgedragen, was daar 54 procent.

Het aantal rechthebbenden dat in dit project via minnelijke weg afstand deed van zijn eigendom, ligt met 83 procent ook hier dicht in de buurt van het landelijk gemiddelde. Om de mate van vrijwillige medewerking uit te drukken, weegt de oppervlakteverhouding of de verhouding in het aandeel percelen doorgaans minder zwaar dan het aantal eigenaren dat via minnelijke weg afstand doet van het eigendom.

Gemeente onteigent het meest

Gemeenten onteigenen het vaakst via de rechter, blijkt uit de Kadaster-cijfers. Bij 53 procent van de 2.254 onteigeningsvonnissen is de gemeente de overnemende partij. Op ruime afstand gevolgd door de Staat, provincies en waterschappen. Qua oppervlakte is de Staat de grootste 'opkoper' met 39 procent van de 3.008 onteigende hectares.

Het onderzoek laat zien dat 71 procent van het totale aantal onteigende percelen onbebouwd was en qua oppervlakte 92 procent. Van de onbebouwde onteigende grond is een groot deel agrarisch. In de onderzoeksperiode is 1.866 hectare agrarische grond onteigend: 62 procent van de totale oppervlakte. Ten opzichte van het beschikbare landbouwareaal komt dat neer op net geen 0,1 procent.

Woningbouw

De onteigeningsprocedures zijn in 58 procent van de gevallen bedoeld om woningbouw mogelijk te maken. 14 procent richtte zich op de ontwikkeling van ruimte voor bedrijven en in 13 procent van de onteigeningen ging het om verkeersdoeleinden.

De overige 15 procent had betrekking op onteigening voor recreatieve, militaire en sociaal-culturele doeleinden of voor de realisatie van bijvoorbeeld kantoren, industrieterreinen, parkeerplaatsen of begraafplaatsen.