'Wees kritisch bij handel in stikstofrechten'

Column Economie Nico Bouwman 17 okt 2022 om 12:00uur

Twee weken geleden had ik de eer tijdens een bijeenkomst van agrarisch juristen een praatje te houden. Vrij ontspannen kwam ik aan in Utrecht. Ik moet bekennen dat mijn zenuwen na ontvangst met koffie toch iets toenamen. Ik besefte op dat moment pas dat er hooggeleerde juristen in het gezelschap aanwezig waren, zoals hoogleraren en een advocaat-generaal bij de Hoge Raad.

%27Wees+kritisch+bij+handel+in+stikstofrechten%27

Korte tijd voor deze bijeenkomst werd mijn preadvies gepubliceerd (een artikel in een juridisch vakblad) en het was de bedoeling dat ik dit preadvies zou verdedigen tijdens mijn presentatie. Ik schreef mijn preadvies over de handel in stikstofrechten. Mijn bevindingen deel ik graag met jullie. Ik durf het nu wel aan, aangezien de presentatie – ondanks best wat spanning – goed verliep.

Nadat de Raad van State in 2019 het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van tafel veegde, werd extern salderen in veel provincies weer mogelijk. Bij extern salderen wordt de stikstofruimte van een stoppend bedrijf ingezet om bijvoorbeeld een uitbreiding elders mogelijk te maken.

Deze mogelijkheid is in de praktijk momenteel de belangrijkste wijze om alsnog een natuurvergunning te verkrijgen. Daardoor is de handel in stikstofruimte weer op gang gekomen. Dat levert de nodige juridische vragen op. Voor extern salderen gelden verschillende voorwaarden. Eén van die voorwaarden is dat er een overeenkomst tussen beide bedrijven over de overname van de stikstofruimte moet zijn. De transactie tussen de stopper en uitbreider wordt in de praktijk ook wel 'verkoop van stikstofrechten' genoemd.

Stikstofrechten bestaan niet. Een natuurvergunning verleent volgens de Raad van State geen stikstofrechten aan een persoon of bedrijf

Nico Bouwman, advocaat agrarisch recht

Juridisch klopt dat niet helemaal. Stikstofrechten bestaan namelijk niet. Een natuurvergunning verleent volgens de Raad van State geen stikstofrechten aan een persoon of bedrijf. Er wordt juridisch gezien gehandeld in het 'stikstofdepositiesaldo'. Anders gezegd: de stikstofruimte. Er is daarnaast ook geen sprake van 'koop' in juridische zin. Ik kom soms contracten tegen die sterk lijken op contracten voor de verkoop van onroerend goed. Da's echt geen goed idee!

Omdat de wet heel weinig regelt voor de handel in stikstofruimte, is het belangrijk dat de partijen de verplichtingen over en weer voldoende uitgebreid en vooral ook duidelijk omschrijven in het contract. Bijvoorbeeld wie welke informatie moet aanleveren, hoe de betaling van de prijs veilig verloopt tijdens het ingewikkelde proces van extern salderen, op welk moment wie precies welke stappen moet zetten, wie de risico's draagt wanneer het achteraf toch misgaat enzovoort. Mocht je zo'n contract onder ogen krijgen, wees er dan kritisch op!