'Innovatie is niet de heilige graal'

Continu hoor ik dat innovatie moet worden gebruikt om het stikstofprobleem aan te pakken en daar ben ik het van harte mee eens. Sterker nog, ik heb zelf voorstellen gedaan om stikstofuitstoot te reduceren door innovatie en managementmaatregelen in plaats van alleen via ruimhartige stoppersregelingen voor boeren.

Maar hoewel innovatie in de landbouw veelbelovend is, is het jammer genoeg niet de heilige graal. De suggestie dat we met alleen innovatie het stikstofprobleem kunnen oplossen, is naar mijn mening te kort door de bocht.

Ander

Allereerst omdat de landbouwtransitie niet alleen over stikstof gaat. Er zijn ook opgaven op het gebied van bijvoorbeeld methaanuitstoot, klimaat, biodiversiteit, bodemdaling, fijnstof en waterkwaliteit. Vaak liggen de opgaven in elkaars verlengde, maar zeker niet altijd. Je gooit je geld bijvoorbeeld weg als je volledig inzet op stikstofreductie, maar de bodemdaling in datzelfde gebied niet aanpakt.

Ten tweede blijkt niet elke innovatie even succesvol. Sommige innovaties werken in de praktijk minder goed dan werd gedacht en beloofd. Dit komt deels doordat innovaties in de praktijk minder effectief kunnen zijn dan eerder in fabriekstesten is aangetoond. Denk hierbij aan het dieselschandaal waarbij auto's minder zuinig waren dan beloofd.

Apk-toets

Maar ook verkeerd gebruik of onvoldoende onderhoud aan innovaties kan zorgen dat de efficiënte afneemt. Dit laatste kan misschien worden ondervangen door een soort apk-toets voor stallen en daarbij ook de rechtszekerheid waar boeren op mogen vertrouwen dat later het tapijt niet weer onder bepaalde innovaties wordt uitgetrokken.

In de praktijk vallen innovaties soms tegen. Hiervan zijn niet alleen de natuur en omwonenden het slachtoffer, maar vooral de boer die soms door de overheid of de bank werd verplicht om te innoveren en achterbleef met een kat in de zak en een schuld.

Schaalvergroting

Ten derde wil niet iedere boer verder innoveren. Innovaties zijn belangrijk en mooi, maar kosten vaak ook veel geld. Daarvoor is verdere schaalvergroting nodig, terwijl de marges voor agrarisch ondernemers nu al klein zijn.

Deze boeren willen liever worden geholpen bij het verbreden van hun bedrijfsvoering, bijvoorbeeld door niet alleen betaald te worden voor het voedsel dat ze produceren, maar ook voor de schone lucht, het landschapsbeheer of door bijvoorbeeld reststromen, zoals snoeiafval of zelfs menselijke ontlasting, te recycleren.

In balans met leefomgeving

Het doel is om onze samenleving – niet alleen de landbouw – weer in balans te brengen met onze leefomgeving. Deze transitie dient niet alleen het behoud van de natuur, maar ook een prettige en gezonde leefomgeving en een beter inkomen voor boeren.

Dat bereiken we alleen door elkaar te vinden met nuance en begrip en door dogmatische stokpaardjes zoals 'halvering van de veestapel' enerzijds en 'alleen inzetten op innovatie' anderzijds los te laten.